Wirtualny atlas roślin: Jeżyna wcinanolistna / Rubus laciniatus

Jeżyna wcinanolistna (Rubus laciniatus Willd.) – gatunek z rodziny różowatych (Rosaceae). Jest blisko spokrewniony, a w niektórych ujęciach uważany za tożsamy z jeżyną smukłokolcową R. nemoralis, co potwierdzać ma m.in. występowanie form pośrednich. Takson po raz pierwszy opisany został w Phytografii Leonarda Plukeneta w 1691 roku. Rozprzestrzeniany był w Europie jako roślina uprawna, a jego popularność wzrosła po uzyskaniu odmian bezkolcowych (rozmnażanych wegetatywnie – rośliny potomne uzyskane z nasion mają kolce). Gatunek zawleczony został także do Ameryki Północnej, gdzie rośnie też jako dziczejący. W Polsce jeżyna ta znana jest od 1859, ale częściej rejestrowana jest dopiero od drugiej połowy XX wieku. Występuje coraz bardziej się rozpowszechniając w zachodniej części kraju – we wschodniej przemarza. Jest to jeden z bardziej charakterystycznych i wyróżniających się gatunków jeżyn – wyraźnie odmienny z powodu silnie wcinanych liści. Owoce są słodkie i jadalne. Owoce, korzenie i pędy wykorzystywane są także w ziołolecznictwie.

Pokrój kolczasty krzew o pędach osiągających 2 m, czasem 3 m wysokości. Pędy są łukowato wygięte, czerwonobrązowe, kanciaste, o powierzchniach płaskich lub wgłębionych, słabo owłosionych i łysiejących. Kolce jednakowe, długości ok. 5–7 mm, silnie zakrzywione i o tęgiej nasadzie. Występują w liczbie od 5 do 12 na odcinku długości 5 cm. Liście dłoniasto złożone z 5 listków bardzo głęboko wcinanych. Listki są z obu stron zielone, z wierzchu nagie lub rzadko owłosione, od spodu miękko owłosione. Listek szczytowy na długim ogonku, zwykle złożony z trzech lub pięciu głęboko wcinanych odcinków. Dolna para listków także wyrasta na ogonkach. Ogonek liścia i ogonki listków silnie kolczaste. Przylistki są równowąskie do nitkowatych. Kwiaty zebrane po 5–25 na szczytach pędów w wiechowaty kwiatostan o osi zygzakowato powyginanej i ulistnionej, w różnym stopniu owłosionej, ale zawsze silnie kolczastej. Szypułki kwiatowe odstająco owłosione i z kolcami słabo zagiętymi, osiągającymi do 3 mm długości. Działki kielicha silnie owłosione i pokryte igiełkowatymi kolcami. Płatki korony jasnoróżowe lub białe, jajowate do eliptycznych, o długości od 8 do 15 mm, czasem z jednym lub dwoma wcięciami. Pręciki dłuższe od słupków, o nagich pylnikach. Owoce w jednym kwiecie powstaje 25 do 60 ściśle do siebie przylegających, soczystych i po dojrzeniu czarnych pestkowców, tworzących stożkowaty lub nieco walcowaty owoc zbiorowy o długości od 1 do 1,5 cm. Zrywane z pędów oddzielają się wraz ze stożkowato wydłużonym dnem kwiatowym.

Biologia i występowanie

Nanofanerofit. Kwitnie od lipca (czasem od czerwca) do sierpnia, rzadziej do września lub nawet października. Pędy kwiatostanowe rozwijają się na pędach dwuletnich, które po owocowaniu zwykle zamierają. Rośnie w lasach liściastych i mieszanych, zwłaszcza na ich obrzeżach lub w widnych drzewostanach, poza tym także na nieużytkach, przydrożach i w miejscach skalistych. Owoce są chętnie zjadane przez liczne ssaki i ptaki, przyczyniające się do rozsiewania gatunku. Liście i młode pędy są także zjadane przez liczne gatunki zwierząt, w tym także przez owce, mniej chętnie przez bydło. Zarośla tego gatunku stanowią też schronienie dla licznych gatunków zwierząt.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2021-04-04 01:16:01]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=62842586. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Rubus laciniatus (Weston) Willd.. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2021-02-24].
Tirmenstein, D.: SPECIES: Rubus laciniatus. W: Fire Effects Information System (FEIS) [on-line]. US Forest Service, USDA. [dostęp 2021-02-24].
Heinrich E. Weber. Zur Entstehung, Taxonomie und Nomenklatur des Rubus laciniatus (Rosaceae). „Willdenowia”. 23, 1/2, s. 75-81, 1993.
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-24] (ang.).
Rubus laciniatus Willdenow. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-02-24].
Rubus nemoralis P.J.Müll.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-02-24].
Jerzy Zieliński. The genus Rubus (Rosaceae) in Poland. „Polish Botanical Studies”. 16, s. 89-91, 2004.
Jerzy Zieliński. The genus Rubus (Rosaceae) in Poland. „Polish Botanical Studies”. 16, s. 13, 2004.
Barbara Tokarska-Guzik: The Establishment and Spread of Alien Plant Species (Kenophytes) in the Flora of Poland. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2005, s. 49. ISBN 83-226-1485-3.