Wirtualny atlas roślin: Rukiewnik wschodni / Bunias orientalis

Rukiewnik wschodni (Bunias orientalis L.) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych. Rośnie dziko w południowej i środkowej Europie, Azji Zachodniej, na Kaukazie i Syberii Wschodniej. W Polsce gatunek inwazyjny, rozprzestrzenił się w ciągu kilkudziesięciu lat na całym terytorium, dawniej notowany tylko w południowo-wschodniej części kraju. Status gatunku we florze Polski: kenofit.

Pokrój okazała roślina zielna, osiągająca zwykle do 1 m wysokości, rzadziej do 1,5 m, w górze silnie rozgałęziona. Podczas kwitnienia rozgałęzienia pędu nadają roślinie kulisty zarys. Pęd nagi lub słabo owłosiony, włoski pojedyncze i rozgałęzione z rzadkimi, gruczołowatymi brodawkami. Liście ulistnienie skrętoległe, przy czym dolne liście skupione są w różyczce, mają blaszkę lirowatą, pierzastodzielną. Liście te są ogonkowe i ogonki osiągają zwykle od 2 do 10, rzadko 15 cm długości. Odcinki blaszki są jajowato lancetowate i mniej lub bardziej odgięte do tyłu. Cała blaszka osiągać może do 40 cm długości i 14 cm szerokości. Średnica przyziemnej rozety osiąga ponad 1 m. Liście łodygowe są lancetowate, nierówno ząbkowane. Krótkogonkowe i siedzące. Kwiaty zebrane w gęste, wysokie, wielokwiatowe grona na szczytach pędów. Szypułki długości 1–2 cm, rozpostarte, proste. Kielich z działkami odstającymi długości 3–3,7 mm i szerokości 1–1,5 mm, żółtawe. Płatki korony złocistożółte, całobrzegie, długości 5–7 mm i szerokości 3–5 mm. U nasady z cienkim paznokciem o długości 1–2 mm. Pręcików jest 6, wyraźnie czterosilnych – 4 wewnętrzne są znacznie dłuższe od 2 zewnętrznych. Nitki pręcików są żółtawe i mają 1,5-3,5 mm długości. Główki podługowate, do 1 mm długości. U nasady każdego pręcika znajduje się miodnik. Słupek górny, z dwóch owocolistków. Owoce łuszczynki 1–2 komorowe, skośnie jajowate, brodawkowate, długości 4,5–7 mm i szerokości 3,5–4 mm, w górze zaostrzone i zakończone dzióbkiem o długości 0,5–1,2 mm. Osadzone są na szypułce długości 8–15 mm. Podczas dojrzewania drewnieją. Zawierają po dwa nasiona, które są brunatne, kulistawe i osiągają 2,5-3,3 mm długości i 1,5–2 mm szerokości.

Biologia i występowanie

Ze względu na rozprzestrzenianie się gatunku w ciągu ostatnich stuleci, bardzo trudne jest jednoznaczne wskazanie obszaru jego naturalnego występowania. Niektórzy za obszar jego pochodzenia uznają Wyżynę Armeńską, inni rozciągają go na cały region Kaukazu, południową Rosję, południowo-wschodnią Europę (po Słowację i Węgry). Jego rozprzestrzenianie się z Kaukazu poprzez Rosję w kierunku północnym i zachodnim rejestrowane było w XVII wieku i wiązane jest ze stosowaniem tej rośliny jako paszowej dla koni w rosyjskiej armii, zanieczyszczeniem eksportowanych z Rosji ziaren zbóż nasionami tego gatunku oraz rozprzestrzenianiem rukiewnika jako rośliny warzywnej. Na Wyspy Brytyjskie trafił i po raz pierwszy odnotowany został w 1731 roku. W Estonii gatunek zarejestrowany został w 1796, na Łotwie w 1803. W Szwecji po raz pierwszy stwierdzony został w 1768. We Francji w 1814. W Norwegii gatunek pojawił się w pierwszej dekadzie XIX wieku wraz z transportami zboża z Rosji. Na Litwie znany jest od 1885, a na współczesnych ziemiach Polski (na Śląsku) od 1881. W Niemczech gatunek rozprzestrzeniać się zaczął w latach 40. XX wieku. Do lat 80. XX wieku gatunek notowany był w Europie Środkowej i Zachodniej jako raczej nieliczny. Masowo rozprzestrzeniać się zaczął w ostatnich dekadach XX wieku. Miejscami do jego rozprzestrzenienia przysłużyły się prawdopodobnie także podejmowane w końcu XX wieku uprawy tego gatunku jako rośliny paszowej w krajach byłego Związku Radzieckiego. Współcześnie w Europie gatunek jest pospolity w Rosji, w południowej Polsce i w południowych Niemczech, Austrii i Szwajcarii. Występuje poza tym w Słowacji, Czechach, Holandii, Belgii i Francji. Na północy rośnie w Wielkiej Brytanii, w Danii, Norwegii (do 64 szerokości północnej), w Finlandii i krajach bałtyckich. Na południu Europy notowany jest w Rumunii, Bułgarii, krajach byłej Jugosławii po Macedonię, w północnych Włoszech i nielicznie w Hiszpanii. W Rosji rukiewnik rozprzestrzeniony jest na całym obszarze z wyjątkiem dalekiej północy, sięgając Dalekiego Wschodu. Jako introdukowany występuje w Kazachstanie, Mongolii oraz w północnych prowincjach Chin (Heilongjiang i Liaoning). Do Ameryki Północnej gatunek zawleczony został w latach 40. XX wieku (w 1944 stwierdzony w kanadyjskim Nowym Brunszwiku, w 1958 w Wisconsin (USA)). Współcześnie występuje w licznych stanach wschodniego wybrzeża USA oraz w regionie Wielkich Jezior Północnoamerykańskich, w południowo-wschodniej Kanadzie i w jej południowo-zachodniej części (w prowincji Kolumbia Brytyjska). Gatunek jest niewybredny odnośnie do warunków glebowych, ale preferuje zasobne gleby na glinach i piaskach o neutralnym pH, niezbyt suche lub wilgotne. Opisywany jest jako preferujący gleby wapienne, ale dobrze rośnie na bardzo różnych podłożach w miejscach przekształconych przez człowieka, włączając w to wysypiska odpadów i ruiny. Źle znosi zacienienie. Warunki siedliskowe mają istotny wpływ na budowę roślin (gatunek jest morfologicznie bardzo plastyczny). W obrębie naturalnego zasięgu zasiedla miejsca słoneczne na krawędziach lasów, wnętrza lasów i skarpy nadrzeczne. Jako roślina inwazyjna występuje głównie na terenach ruderalnych – przydrożach, terenach kolejowych, wysypiskach gruzu, terenach przemysłowych. Rozprzestrzenia się na suchych i świeżych łąkach, których użytkowanie zostało porzucone. Wkracza także na łąki zalewowe. W syntaksonomii zbiorowisk roślinnych Europy Środkowej rukiewnik wschodni uznawany jest za gatunek wyróżniający dla zespołu Falcario vulgaris-Agropyretum repentis. Występuje jednak w szerokiej gamie różnych zbiorowisk z takich syntaksonów jak: Artemisietea vulgaris, Convolvulo-Agropyrion, Aegopodion podagrariae, Artemisio-Tanacetetum vulgaris, Galio-Urticetea, Calystegietalia, Arrhenatherion elatioris. Gatunek jest bardzo problematyczny na użytkach zielonych i nieużytkowanych łąkach, które w krótkim czasie może zdominować znacznie redukując miejscową florę. Uznawany jest także za uciążliwy chwast upraw winorośli. W uprawach innych gatunków, które wyrastają wyżej niż rukiewnik, roślina ta nie stanowi problemu ponieważ zacieniona przegrywa konkurencję z gatunkiem uprawnym. Poza skutecznym konkurowaniem tego gatunku o przestrzeń w miejscach występowania, podczas obfitego kwitnienia rukiewnik wabi skutecznie owady zapylające, co znacznie ogranicza szanse na zapylenie gatunków współtowarzyszących. Stwierdzono także zróżnicowane wobec różnych roślin, ale raczej niewielkie oddziaływania allelopatyczne.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 20:09:55]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72986603. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.