Wirtualny atlas roślin: Dziewięćsił popłocholistny / Carlina acanthifolia subsp. utzka

Dziewięćsił popłocholistny (Carlina acanthifolia subsp. utzka (Hacq.) Meusel & Kästner) – takson rośliny z rodziny astrowatych. W monografii rodzaju dziewięćsił takson określony został jako podgatunek dziewięćsiła akantolistnego (Carlina acanthifolia subsp. utzka i taką pozycję systematyczną ma też w bazach danych taksonomicznych. W polskojęzycznej literaturze botanicznej takson opisywany jest w randze gatunku. Pierwsza ważna diagnoza taksonu w tej randze ukazała się w pracy Rośliny polskie Władysława Szafera, Stanisława Kulczyńskiego, Bogumiła Pawłowskiego z 1924.

Łodyga roślina prawie bezłodygowa. Liście do 50 cm długości, skupione w rozetę wokół koszyczka, pierzasto klapowane. Kwiaty zebrane w jeden koszyczek o średnicy 15-20 cm. Plewinki ostre. Promienie okrywy blado-orzechowo-żółte. Owoc niełupka o długości 5-6 mm z puchem kielichowym o długości ponad 20 mm.

Biologia i występowanie

Endemit pasa Wyżyn Polskich i Ukraińskich. W Polsce znane są cztery naturalne stanowiska: dwa w Niecce Nidziańskiej – zachodnia krawędź Garbu Pińczowskiego od Pińczowa do Skowronna, rez. „Wały” koło Racławic oraz na Polesiu Zachodnim – rez. „Stawska Góra” koło Chełma i Wyżynie Lubelskiej – Rogów koło Zamościa. Introdukowany został na stanowiskach zastępczych na Wyżynie Miechowskiej: rez. Dąbie i wzgórze w sąsiedztwie Racławic. Rozszerzono także sztucznie obszar występowania w okolicy Pińczowa. Notowano także introdukcję w sąsiedztwie rez. "Żmudź" pod Chełmem . Na Ukrainie szerzej rozprzestrzeniony był na Wyżynie Wołyńskiej, ale gwałtownie zanika . Gatunek znany wyłącznie z południowo-wschodniej Polski i zachodniej Ukrainy, gdzie występuje na pojedynczych stanowiskach rozsianych na Wyżynach Małopolskiej, Lubelsko-Lwowskiej i Wołyńskiej. W Polsce istnieją cztery naturalne populacje oraz trzy introdukowane. Na Ukrainie na wielu stanowiskach wyginął. Bylina. Rośnie w murawach kserotermicznych. Wybitnie heliofilny i kserotermofilny hemikryptofit, rośnie zwykle na płytkich rędzinach wytworzonych na stokach wzgórz węglanowych wieku kredowego o południowo-zachodniej ekspozycji oraz plejstoceńskich płatach lessów, które je miejscowo przykrywają. Kwitnie w lipcu. Gatunek charakterystyczny zespołu Inuletum ensifoliae.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2018-12-04 20:11:27]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=53611088. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Dziewięćsił popłocholistny. W: Przyroda świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2017-12-21].
Elżbieta Cieślak: Taksonomiczna historia "Carlina onopordifolia Besser". W: Planta in vivo, in vitro et in silico. A.Szczepkowski, A. Obidziński (red.). Warszawa: LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego, 2010.
Carlina onopordifolia (ang.). W: The Plant List [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2011-10-08].
Taxon: Carlina acanthifolia (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-10-08].
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular plants of Poland - a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. IB PAN, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
Carlina acanthifolia subsp. utzka (Hacq.) Meusel & Kästner. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-12-23].
P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-04-15].
Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (ang.). [dostęp 6 marca 2014].
Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.