Wirtualny atlas roślin: Dziewięćsił bezłodygowy / Carlina acaulis

Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis L.) – gatunek rośliny należącej do rodziny astrowatych. Występuje w rejonach alpejskich południowej i centralnej Europy, dosyć często na terenie Polski południowej (Beskidy, Pieniny, Tatry, Sudety), Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej (Rębielice Królewskie), rzadko na niżu.

Łodyga przeważnie brak łodygi i stąd pochodzi gatunkowa nazwa rośliny. Liście pierzaste, powcinane, kolczasto zakończone, tworzące rozetę. Na spodniej stronie słabo pajęczynowate. Rozeta rozpostarta tuż przy gruncie, osiąga do 15 cm średnicy. Kwiaty w środku rozety umiejscowiony jest duży srebrzystobiały, rozwarty koszyczek, przypominający pojedynczy kwiat. Ma średnicę 7–15 cm, łuski okrywy mają na brzegach rozgałęzione kolce. Wewnętrzne łuski okrywy biało lśniące, długości 3–5 cm. Kwiatostan złożony wyłącznie z kwiatów rurkowatych. Owoce niełupka o długości 4–6 mm z puchem kielichowym 15–17 mm. Włoski puchu zrośnięte w nasadzie pęczkami po 5–8. Nasiona rozsiewane są przez wiatr.

Biologia i występowanie

Roślina dwuletnia, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do września. Kwiatostan otwiera się tylko w słońcu, a zamyka się pod wpływem zwiększonej wilgotności powietrza, co postrzegane jest jako zwiastun nadchodzącego deszczu. Występuje na suchych murawach i obrzeżach lasów na terenach górzystych do 2800 m n.p.m., często na wzgórzach wapiennych, także niżej. Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym, ubogie, piaszczysto-gliniaste. Rośnie w miejscach nasłonecznionych. Liczba chromosomów 2n = 20. Wyróżnia się dwa podgatunki: Carlina acaulis subsp. acaulis Carlina acaulis subsp. caulescens – posiada niewielką łodygęTworzy mieszańce z dziewięćsiłem popłocholistnym

Roślina lecznicza: już w średniowieczu uważany był za roślinę tego rodzaju. Korzeń wykorzystywano jako środek napotny, moczopędny, a także przy zaburzeniach trawienia. Zbiór i suszenie: korzeń zbierany jest jesienią i po oczyszczeniu suszony w warunkach naturalnych. Skład chemiczny: surowiec zawiera olejek eteryczny (1–2%) o działaniu bakteriobójczym, garbniki i inulinę. Działanie: przeciwbakteryjne, napotne, moczopędne i przeciwgorączkowe. W wyższych dawkach także przeczyszczające i wymiotne. Stosowany jest wewnętrznie przy zaburzeniach trawienia, zaparciach, oraz przy braku apetytu i przeziębieniach. Wzornictwo i sztuka: stylizowane przedstawienie dziewięćsiła jest klasycznym motywem sztuki podhalańskiej. Roślina ozdobna: Gatunek wykorzystywany jest przy aranżacji ogródków skalnych. Zasuszone kwiatostany nadają się na zimowe bukiety. Sztuka kulinarna: w niektórych krajach europejskich (np. Szwajcaria, Włochy) dno koszyczków kwiatowych spożywane było jako warzywo, tak jak karczochy.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 20:36:28]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72972497. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.