Ruta zwyczajna Ruta graveolens

Ruta zwyczajna (Ruta graveolens L.) – gatunek rośliny z rodziny rutowatych (Rutaceae).

Łodyga wzniesiona, o wysokości do 1 m, zwykle pojedyncza, nie owłosiona, sinozielona, dołem drewniejąca. Liście podwójnie lub potrójnie pierzastosieczne, o podługowatych odcinkach, przy czym odcinek szczytowy jest odwrotnie jajowaty.. Kwiaty obupłciowe, promieniste, zebrane w wiechowate kwiatostany, wyrastające w kątach górnych liści. Kwiaty boczne są czterokrotne, a szczytowe pięciokrotne. Płatki korony żółte, na szczycie wgłębione. Owoc wielonasienna torebka z trójkanciastymi, ciemnobrązowymi nasionami.

Biologia i występowanie

Pochodzi z południowo-wschodniej i wschodniej Europy (Bałkany, Krym), ale rozprzestrzeniła się także na afrykańskim wybrzeżu Morza Śródziemnego i w Europie Południowej. Uprawiana jest w wielu krajach. Obecnie poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i na wielu wyspach. W Polsce jest rośliną uprawianą, czasami dziczejącą (efemerofit). Roślina wieloletnia, podkrzew, chamefit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Cała roślina ma silny, swoisty, mało przyjemny zapach i gorzki smak. Liczba chromosomów 2n = 72, 81.

Roślina lecznicza. Jej własności lecznicze znane były już w starożytności, używano jej wówczas jako środka rozkurczowego i moczopędnego. Działanie: wiatropędne, żółciopędne, rozkurczowe, uspokajające, moczopędne, przeciwbólowe, pobudzające trawienie poprzez zwiększenie wydzielania soków trawiennych. Ruta zwalcza robaki – pasożyty układu pokarmowego, obniża ciśnienie krwi, poprawia krążenie obwodowe, uszczelnia ściany naczyń krwionośnych i zwiększa wrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne. Nie powinni jej używać alergicy oraz kobiety blondynki i rude, są bowiem bardziej podatne na uczulenia rutą, niż inne kobiety i mężczyźni. Surowiec zielarski: liść (Folium Rutae), ziele (Herba Rutae). Zawiera: olejek eteryczny do 0,36% (metylo-n-nonyloketon do 90% i metylo-n-heptyloketon do 10%, nieznaczne ilości pinen, limonenu i cymenu), furanokumaryny do 0,1% (m.in. psoralen, bergapten, ksantotoksyna, izoimperatoryna i rutamaryna), flawonoidy do 2,2% (m.in. rutyna i kwercetyna), alkaloidy (skimianina, graweolina, arboryna i rutamina), kumaryna, umbeliferon, kwasy organiczne, witamina C, sole mineralne. Zbiór i suszenie: przed kwitnieniem ścina się szczyty pędów i suszy w warunkach naturalnych w miejscach zacienionych i przewiewnych, a następnie osmykuje liście, odrzucając łodygi. Przy zbiorze i pracach pielęgnacyjnych używa się rękawiczek, gdyż roślina może spowodować poparzenia i przebarwienia skóry, zwłaszcza podczas letniej, słonecznej pogody. Inne zastosowania Roślina ozdobna. Uprawiana czasami na rabatach, nadaje się też na niskie żywopłoty; jej szarozielone liście dobrze komponują się z kwiatami. W kuchni jej świeże, młode liście używane są do konserwowania dziczyzny, aromatyzowania sałatek, surówek, mięs, duszonych potraw, kapusty, grzybów i do gotowania ryb, zaś suszone ziele wykorzystywane jest do nacierania mięs, przyprawiania bigosu, gulaszu. Ruta jest jednak bardzo gorzka. Gorycz ta zmniejsza się pod wpływem kwasów, z tego też względu ruta bardziej nadaje się do warzyw kiszonych lub marynowanych octem. Olejku z ruty używa się do aromatyzowania niektórych koniaków, likierów i wina wermut. Ruta używana jest do aromatyzowania niektórych herbat i napojów owocowych. Z ziela otrzymywano dawniej żółty barwnik. Ma silne działanie poronne, pisał o tym już Pliniusz Starszy. Do tej pory stosowana jest jako środek poronny w niektórych częściach świata. Jest jednak niebezpieczna – notowano przypadki śmiertelnych krwotoków z macicy po jej stosowaniu w celu poronnym. Zapach ruty odstrasza koty. Wywary z ruty są też używane w biologicznej ochronie roślin.

Na Litwie i w Polsce ruta uważana była za symbol czystości i dziewictwa. Występuje w wielu ludowych piosenkach. Panna młoda przed ślubem nosiła na głowie wianek z ruty, który po nocy poślubnej palono. W średniowieczu wierzono, że zapach ruty podnieca seksualnie i wabi mężczyzn, co uzasadniało noszenie wianka z ruty przez młode kobiety, które chciały wyjść za mąż. Przysłowie o sianiu ruty oznaczało staropanieństwo. W Anglii natomiast ruta symbolizowała dawniej żal po utraconym dziewictwie. Z rutą związane były też zabobony. Marcin Siennik w Herbarzu w 1568 r. pisał, że kto się obłoży rutą, iże miejsca gołego nie będzie, tedy taki może bazyliszka zabić bez wszelkiej szkody i obrazy. Żydzi płacili świątyni podatek (dziesięcinę) m.in. również dostawami ruty. Wiemy o tym z Ewangelii Łukasza (11,42). Już wówczas była ona rośliną uprawną. W grę wchodzi również drugi gatunek ruty, pospolicie występujący w Izraelu – Ruta chalepensis. W Polsce istniało dawniej przekonanie o niezwykłych własnościach tej rośliny. Wierzono, że ma moc odwracania czarów i odpędzania zła.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-09 01:35:56]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72986417. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • cechy kwiatów
    • pora kwitnienia
      • czerwiec
      • lipiec
      • sierpień
    • barwa kwiatów
      • płatki żółte
    • liczba płatków
      • płatki cztery
      • płatków pięć
    • kwiatostan
    • symetria kwiatu
      • promienista
  • cechy łodygi
    • szacowana wysokość łodygi
      • od kolana do pasa (60 < x < 100 cm)
    • wygląd łodygi
      • łodyga owłosiona
      • łodyga wzniesiona
  • cechy liści
    • kształt blaszki
      • liście jajowate
      • liście lancetowate
      • liście odwrotnie jajowate
  • cechy owoców
    • rodzaj owoców
      • suche
        • torebki
    • powierzchnia owocu
      • kanciasta
  • ogólne
    • roślina lecznicza
    • roślina ozdobna
    • roślina użytkowa
    • status gatunku we florze Polski
      • efemerofit
    • roślina uprawiana
    • Surowiec zielarski
    • trawa