Wirtualny atlas roślin: Sosna kalabryjska / Pinus brutia

Sosna kalabryjska (Pinus brutia Ten.) – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych. Sosna kalabryjska występuje głównie na terenie Turcji, także we wschodniej Bułgarii, Grecji, Azerbejdżanie, północnym Iraku, wschodniej Syrii, Libanie, na Krecie, Cyprze, we Włoszech oraz na czarnomorskim wybrzeżu Rosji i Abchazji. Gatunek ten sprowadzony został z Turcji do włoskiej prowincji Kalabria w czasach rzymskich (wówczas Brutia). Jedna odmiana tego gatunku uznana została za zagrożoną.

Pokrój średnich rozmiarów drzewo iglaste, wiecznie zielone. Korona otwarta z nieregularnymi gałęziami. Liście igły zebrane w pęczki po 2, chociaż zdarzają się po 3, długości 10–18 cm, szerokości około 1 mm, jasnozielone lub żółto-zielone. Pień pień prosty, osiąga wysokość 25–35 metrów. Kora czerwono-brązowa, w dolnych partiach gruba i spękana, w górnych pomarańczowo-czerwona i cienka. Szyszki grube, twarde i ciężkie, o długości 6–11 cm. Młode szyszki są zielone, po roku stają się czerwono-brązowe. Nasiona długości 7–8 mm z 15–20 mm skrzydełkiem.

Biologia i występowanie

Igły pozostają na drzewie od 1,5 do 2,5 lat. Szyszki nasienne dojrzewają w kwietniu w dwa lata po zapyleniu. Otwierają się zaraz potem lub w ciągu kolejnych 2 lat, chociaż czasem nasiona uwalniają, dopiero gdy deszcz rozmiękczy łuski. Preferuje podłoże wilgotne. Lubi stanowiska nasłonecznione.

Roślina ozdobna – drzewo chętnie sadzone w parkach i ogrodach, w rejonach o suchym i ciepłym klimacie (np. Arizona, Kalifornia). Jest bardzo wytrzymała na suszę i wiatry, sadzona na piaskach chroni podłoże przed wywiewaniem piasku. Roślina użytkowa – sosna kalabryjska jest jednym z ważniejszych drzew leśnych w północno-wschodnim rejonie Morza Śródziemnego. Owad Marchalina hellenica żywiący się sokiem tej sosny produkuje duże ilości spadzi, która zbierana jest przez pszczoły miodne i daje dobrej jakości miód sosnowy, ceniony za walory smakowe i lecznicze. Drewno – uprawiana jest jako źródło drewna.

Gatunek umieszczony został przez międzynarodową organizację IUCN w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych w grupie gatunków niższego ryzyka (kategoria zagrożenia: LC, według klasyfikacji v2. 3 i v3. 1). Odmiana P. brutia var. pityusa uznana została za zagrożoną (kategoria zagrożenia: VU, według klasyfikacji v2. 3 i v3. 1), w związku z utratą części siedlisk w obszarze występowania. Głównym zagrożeniem jest rozwój infrastruktury w rejonie wybrzeża Morza Czarnego, szczególnie w rejonie Półwyspu Krymskiego. Podgatunek P. brutia subsp. eldarica, ujęty w randze odmiany P. brutia var. eldarica (Medw.) Silba, uzyskał w 2013 r. status taksonu bliskiego zagrożeniu (kategoria NT, według klasyfikacji v3. 1). Takson ten, endemit Azerbejdżanu, rośnie dziko w jednej lokalizacji, wprawdzie objętej ochroną (wpierw w Parku Narodowym Göygöl, a od 2004 w osobnym Państwowym Rezerwacie Przyrody „Sosna eldarska”) ale narażonej na choroby powodowane przez grzyby, dotykające plantacji w Kaukazie Południowym.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2021-05-16 00:16:36]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=63258256. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19, 2011, s. 55–70 [dostęp 2021-03-26] .
A.A. Farjon A.A., Pinus brutia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-02-08] (ang.).
Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
A.A. Farjon A.A., Pinus brutia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2013-08-03] (ang.).
Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-12] (ang.).
A.A. Farjon A.A., Pinus brutia var. eldarica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2013-08-03] (ang.).
M. P. Frankis: Morphology and affinities of Pinus brutia. W: O. Tashkin (ed.): Papers International Symposium Pinus brutia. Marmaris. Ankara: 1993, s. 11-18.
A.A. Farjon A.A., Pinus brutia var. pityusa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-02-13] (ang.).
Pinus brutia, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2010-02-13] (ang.).
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).