Róża piżmowa Rosa moschata

Róża piżmowa (Rosa moschata Herrm.) – gatunek krzewu z rodziny różowatych. Opisany został na bazie roślin uprawianych w Europie uznawanych za pochodzące z Persji. Utożsamiany jest z Rosa brunonii z południowo-zachodniej Azji, która to róża jednak nieco odbiega, choćby fenologią, od roślin europejskich, co tłumaczone jest ich długotrwałą hodowlą (krzyżowaniem, selekcją i mutacjami). Róża piżmowa uprawiana jest jako ozdobna i była wykorzystana do utworzenia wielu odmian uprawnych cechujących się powtarzającym się i obfitym kwitnieniem. Jest to m.in. jeden z gatunków rodzicielskich róży damasceńskiej. W obszarze pierwotnego zasięgu roślina wykorzystywana jest także do wyrobu wody różanej i jako lecznicza.

Pokrój krzew silnie rozgałęziony, o pędach silnie rosnących, pnących lub zwieszających się, osiągających 10–12 m długości. Młode pędy nagie lub owłosione, czasem także z siedzącymi lub osadzonymi na krótkich trzonkach gruczołkami. Kolce rozmieszczone na pędach dość rzadko, nieregularnie, osiągają do 5 mm długości, są brązowe, nieco spłaszczone, zgięte i stopniowo rozszerzające się ku szerokiej nasadzie. Liście osiągają do 9 cm długości wraz z ogonkiem. U nasady z przylistkami na znacznej długości przyrośniętymi do ogonka, z lancetowatymi końcami. Oś liścia z rzadkimi kolcami. Liście złożone, zwykle z 7 listkami o zmiennym kształcie i wielkości, nagie lub owłosione. Listki eliptyczne do jajowatych o długości od 2 do 6 cm, na końcach zaostrzone. Blaszka matowo zielona, od spodu jaśniejsza, na brzegu pojedynczo piłkowana. Kwiaty zebrane w obfite kwiatostany typu baldachogrono lub wiecha, wyjątkowo pojawiają się pojedynczo. Kwiaty o średnicy do 5 cm osadzone są na szypułkach ok. 2,8–3,5 cm długości, owłosionych i ogruczolonych. Wsparte wąskimi i szybko opadającymi przysadkami. Hypancjum jajowate, u nasady owłosione. Działki kielicha są owłosione, wąskie, z długo wyciągniętym i zaostrzonym końcem, zwykle z 1 lub 2 parami łatek po bokach. Po kwitnieniu rozchylają się i odpadają. Korona kwiatu składa się z 5 płatków rosnących w jednym okółku, barwy białej, kształtu szerokojajowatego. Szyjki słupków owłosione, dłuższe od pręcików, złączone w kolumnę wystającą ponad bardzo wąskie orficjum. Owoce niełupki zebrane wewnątrz ciemnoczerwonego do purpurowoczarnego, mięsistego i nagiego lub ogruczolonego owocu pozornego (szupinkowego) mającego kształt kulisty do jajowatego o długości 1 cm.

Biologia i występowanie

Gatunek pochodzi z południowo-zachodniej Azji, gdzie rośnie na obszarze od Afganistanu, poprzez północny Pakistan i północne Indie, Nepal, Sikkim, Bhutan po południowo-zachodnie Chiny (Syczuan, Tybet, Junnan) i Mjanmę. Podawana jest też z południowego Iranu. Roślina rozpowszechniona jest poza tym w uprawie, w Europie głównie w jej zachodniej i południowej części. W basenie Morza Śródziemnego jest rośliną dziczejącą (w Hiszpanii, Francji, Włoszech i Grecji). Jako introdukowana wymieniana jest też z USA (Illinois, Alabama), z Meksyku, północno-zachodniej Afryki (Maroko, Algieria, Tunezja) i z nowozelandzkiej Wyspy Północnej. W zasięgu naturalnym rośnie w lasach i na ich skrajach oraz w zaroślach, w dolinach rzek, na obszarach górskich sięgając do rzędnej 2900 m n.p.m. Róża o wonnych kwiatach, przy czym charakterystyczny, piżmowy zapach utrzymuje się nawet u mieszańców. Kwitnie w naturze od maja do czerwca, rzadko do lipca. W uprawie rośliny te często powtarzają kwitnienie. Owoce dojrzewają od lipca do listopada.

Ze zdrewniałych pędów tej róży sporządza się laski. Kwiaty służą do wyrobu wody różanej (atar, otto). Gatunek wykorzystywany jest także jako roślina lecznicza – przy infekcjach bakteryjnych, a korzenie stosuje się w przypadku chorób oczu. Róża ta uprawiana jest jako ozdobna na obszarach o łagodnym klimacie – źle znosi bez zabezpieczenia silne mrozy, przy czym jednak łatwo odrasta po przycięciu przemarzniętych pędów. Uprawiana może być z powodzeniem na obszarach do 6 strefy mrozoodporności. Gatunek ten wykorzystany został do wyhodowania wielu odmian ozdobnych róż, z reguły cechujących się silnym wzrostem, dużym zagęszczeniem pędów, powtarzaniem kwitnienia i bardzo dużymi, gęstymi kwiatostanami ze stosunkowo niewielkimi kwiatami, zwykle w odcieniach różu. Prawdopodobnie geny umożliwiające powtórne kwitnienie u wszystkich odmian róż ozdobnych odziedziczone zostały po przodkach pochodzących od róży piżmowej. Jest ona jednym z gatunków rodzicielskich m.in. róży damasceńskiej. Do odmian uzyskanych z róży piżmowej należą: 'Trier', 'Ballerina', 'Robin Hood', 'Rose Mozart'.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2023-02-05 00:16:29]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=69467473. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • cechy łodygi
    • szacowana wysokość łodygi
      • wyższa od człowieka (> 200 cm)