Wirtualny atlas roślin: Krwawnik pospolity / Achillea millefolium

Krwawnik pospolity (Achillea millefolium L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Nazwy ludowe: tysiąclist (podlaskie), złocień krwawnik (lubelskie), żeniszek krwawnik (świętokrzyskie). Pospolity w Eurazji (na wschód sięga po Mongolię i północno-zachodnie Indie) oraz w Ameryce Północnej (na południu po Gwatemalę). W Polsce pospolity na całym obszarze.

Pokrój osiąga wysokość 30–70 cm. Czasem tworzy niewielkie kępy rozrastając się za pomocą pełzającego kłącza i podziemnych rozłogów. Cała roślina jest miękko, wełnisto owłosiona. Kłącze pełzające o żółtawym kolorze, podziemne białe, zaróżowione przy węzłach. Wydaje liczne, przyziemne rozety liści, z których wyrastają łodygi kwiatostanowe. Łodyga omszała, zielona, częściowo barwy brunatnej lub fioletowej, podłużnie bruzdowana, grubości do 3 mm, z jasno zabarwionym rdzeniem. W dole zwykle słabo lub nierozgałęziona. Liście zielone lub szarawozielone, słabo owłosione na górnej i bardziej owłosione na dolnej powierzchni, potrójnie lub poczwórnie pierzastosieczne, o odcinkach równowąskich, z lekko zaostrzonym, białawym szczytem. W ogólnym zarysie blaszka jest lancetowata, u liści odziomkowych osiąga do 4 cm szerokości, u liści łodygowych zwykle od 1 do 2 cm. Kwiaty zebrane w koszyczki tworzące baldachogrono na szczycie pędu. Każdy koszyczek, średnicy 3–5 mm, składa się z osadnika, zwykle zawierającego 4–5 kwiatów języczkowatych i 3–20 kwiatów rurkowatych. Okrywa koszyczka składa się z 3 rzędów lancetowatych, omszonych, zielonych listków okrywy, ułożonych dachówkowato, z brunatnawym lub białawym, błoniastym brzegiem. Dno koszyczka jest lekko wypukłe, w kątach plewinek występują kwiaty języczkowate, o trójdzielnym, białawym lub czerwonawym języczku i kwiaty rurkowate o promienistej, pięciodzielnej, żółtawej lub jasnobrunatnawej koronie. Owoce spłaszczone niełupki, srebrzystoszare, wąsko oskrzydlone.

Biologia i występowanie

Bylina lub krzewinka, hemikryptofit. Występuje na pastwiskach, łąkach i nieużytkach od niżu po tereny górskie. Na polach uprawnych obecny jako chwast. Rośnie przeważnie na obszarach o klimacie suboceanicznym i umiarkowanie kontynentalnym. Łatwo dostosowuje się do różnych warunków, ale preferuje gleby średnio próchniczne. Umiarkowanie światłolubny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Arrhenatheretalia. Kwitnie od lipca do października (czasem, gdy utrzymują się temperatury dodatnie – także dłużej). Kwiaty przedprątne, zapylane przez muchówki. Liczba chromosomów 2n = 18, 27, 36, 45, 54, 63, 72. 'Carnea' – kwiaty jaskrawo, ciemnokarminowe, 'Cerise Quinne' – kwiaty wiśniowe, miejscami jaśniejsze, 'Fanal' (syn. 'The Beacon') – kwiaty jasnoczerwone, 'Kelwayi' – kwiaty karminowoczerwone, 'Sammetriese' – kwitnie ok. dwa tygodnie później od pozostałych, kwiaty intensywnie czerwone, 'Red Beauty' – liście srebrzyste, kwiaty różowoczerwone, 'Rosea' – nazwa zbiorcza dla siewek ww. odmian, kwiaty od różowych do lila fioletowych.

Historia O leczniczym działaniu krwawnika pomocnego w leczeniu hemoroidów wspominał już Hipokrates, Dioskurydes natomiast zalecał go w walce z chorobą wrzodową. Na pierwsze wzmianki drukowane na temat krwawnika natknięto się w dziele z 1554 r., którego autorem był flamandzki botanik Carolus Clusius (Jules Charles de l'Écluse). Surowiec zielarski Ziele krwawnika (Millefolii herba) – całe lub rozdrobnione, wysuszone, kwitnące wierzchołki pędów o zawartości nie mniej niż 2 ml/kg olejku eterycznego oraz minimum 0,02% proazulenów w przeliczeniu na chamazulen.
Krwawnik uznawany jest za dobrą roślinę pastewną, w sianie jest rośliną smakową. Drobno posiekane młode liście krwawnika podobnie jak pokrzywy i mniszka lekarskiego tradycyjnie są używane w hodowli kur jako składnik domowej roboty karm dla młodych kurcząt.
Wyciąg z krwawnika dodawany jest do łagodzących i regenerujących maseczek, kremów i płynów do twarzy. Bywa także składnikiem szamponów i past do zębów, ziele stosowane jest zewnętrznie do pielęgnacji włosów. Wykorzystywany bywa jako jeden z wielu składników do przygotowania kąpieli relaksacyjnych. Olejek krwawnikowy dodawany jest do różnych kosmetyków.Ogrodnicy wyhodowali wiele kultywarów bardziej ozdobnych od typowej formy. Są uprawiane na rabatach kwiatowych.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2021-07-18 00:06:59]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=64062572. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Bohumíl Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 26. ISBN 83-09-00765-5.
Kosmetyki Naturalne. [dostęp 2010-02-12].
Achillea millefolium (ang.). USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 1 listopada 2008].
Achillea millefolium, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
Przyprawy z łąk i lasów - NaWidelcu, www.nawidelcu.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
Drób: dobre żywienie piskląt, AgroFakt.pl, 8 maja 2019 [dostęp 2021-07-14] (pol.).