Wirtualny atlas roślin: Piżmaczek wiosenny / Adoxa moschatellina

Piżmaczek wiosenny (Adoxa moschatellina) – gatunek rośliny należący do rodziny piżmaczkowatych. Roślina zakwitająca wczesną wiosną. Jej nazwa pochodzi od charakterystycznego zapachu piżma wydzielanego przez kwitnące kwiaty.

Liście 1-3 długoogonkowe liście odziomkowe. Są one pojedynczo lub podwójnie 3-sieczne, a każdy odcinek jest nierówno 3-klapowy. Są one bardzo delikatne i na spodniej stronie blaszki błyszczące. Dwa wyrastające naprzeciwlegle liście łodygowe są również bardzo delikatne, pojedynczo lub podwójnie 3-sieczne. Kwiaty przeważnie 5 kwiatów zebranych w główkę na szczycie łodygi. Środkowy kwiat jest 4-krotny i ma 8 pręcików, pozostałe 4 boczne kwiaty są 5-krotne i mają po 10 pręcików. Wszystkie kwiaty mają żółtozielony, niepozorny kolor. Łodyga wzniesiona, o wysokości 5-15 cm, naga, z dwoma tylko liśćmi i pojedynczym kwiatostanem na szczycie. Owoc podobny do pestkowca i zawierający 3-5 nasion.

Biologia i występowanie

Występuje w całej Europie, w części Ameryki Północnej, na znacznej części Azji oraz w Afryce Północnej (w Maroku). W Polsce jest gatunkiem rodzimym. Występuje na całym terytorium, w wielu obszarach jest pospolity, rzadziej spotykany w rejonie Borów Dolnośląskich, Górnego Śląska i Polski północno-wschodniej. Roślina niepozorna, z drobnymi kwiatami, krótko kwitnąca i dlatego często niezauważana.
Rozwój
Bylina, geofit ryzomowy. Przedprątne kwiaty kwitną od marca do kwietnia i wytwarzają nektar. Zapylane są przeważnie przez drobne owady, jednak jeśli nie nastąpi zapylenie krzyżowe, dochodzi do samozapylenia, po pewnym bowiem czasie pręciki wyginają się do środka, dotykając pylnikami znamienia słupka. Roślina bardzo rzadko wytwarza nasiona, jeśli zaś rośnie w zacienionych miejscach, nigdy nie owocuje. Rozmnaża się głównie wegetatywnie.
Siedlisko
Występuje w cienistych lasach i zaroślach, na próchnicznych lub gliniastych glebach. W górach występuje po piętro kosodrzewiny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu Fagetalia.
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 36.
Korelacje międzygatunkowe
Na piżmaczku wiosennym pasożytują grzyby Ramularia adoxae i Septoria adoxae powodujące plamistość liści, oraz 3 gatunki grzybów z rodzaju Puccinia (Puccinia adoxae, Puccinia albescens, Puccinia argentata), wywołujące chorobę zwaną rdzą. Na pędach żerują larwy pluskwiaków Paracharactus gracilicornis i Sciapteryx consobrina.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2018-12-04 19:22:49]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=54932841. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
The Plant List. [dostęp 2018-03-03].
Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-04-29].
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Malcolm Storey: Adoxa moschatellina L. (Moschatel, Townhall Clock). W: BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-03-03].
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].
Tadeusz Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Warszawa: PZWS, 1959.
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.