Wirtualny atlas roślin: Blekot pospolity / Aethusa cynapium

Blekot pospolity (Aethusa cynapium L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych / baldaszkowatych (Apiaceae). Zwyczajowe nazwy: szaleń, psia pietruszka.

Pokrój roślina zielna z wrzecionowatym, cienkim korzeniem. Łodyga osiąga do 30–150 cm wysokości (jest istotnie różna u podgatunków), jest naga, pusta w środku (dęta), obła, delikatnie kreskowana lub słabo kanciasta. Często jest owoszczona i brudnofioletowo nabiegła. W górnej części rozgałęzia się. Liście nagie, ciemnozielone, 2–3-krotnie pierzaste, w zarysie trójkątne, końcowe odcinki jajowate, pierzasto nacinane, z łatkami jajowatymi lub lancetowatymi, karbowanymi lub całobrzegimi. Liście mają pochwiaste nasady, przy czym górne liście mają pochwy biało obrzeżone i wyciągnięte w uszka w górnej części. Kwiaty drobne kwiaty zebrane w kwiatostan typu baldach złożony, składający się z 5–20 baldaszków. Listków pokrywy brak lub co najwyżej jest jedna lub są dwa; pokrywki są zwykle trójlistkowe, jednostronnie ustawione pod baldaszkiem i odgięte, dłuższe od baldaszka, równowąskie. Ząbki kielicha zupełnie zredukowane. Płatki korony górą białe lub czerwonawe, mają kształt odwrotnie sercowaty i na górze są wycięte z łatką zagiętą do środka. Pręcików 5, słupek 2-krotny, dolny. Owoce szeroko jajowate do kulistych rozłupnie składające się z dwóch rozłupek, osiągające długość 3–5 mm. Ich powierzchnia jest pokryta gąbczastymi żebrami, przy czym boczne są oskrzydlone.

Biologia i występowanie

Występuje w prawie całej Europie od Hiszpanii i Wielkiej Brytanii po Ural, a także na Kaukazie i w Azji Mniejszej. W Polsce jest pospolity na niżu i w niższych położeniach górskich. Roślina jednoroczna, czasem dwuletnia, kwitnąca od czerwca do września, czasem do października (w przypadku subsp. segetalis podkreślane jest późne kwitnienie). Rośnie na przydrożach, przychaciach i jako chwast w uprawach, także w zaroślach i w lasach. Roślina wapieniolubna. Liczba chromosomów 2n = 20. Roślina trująca Pęd nadziemny i korzeń zawierają toksyczne alkaloidy – koniinę i cynapinę, przy czym szczególnie trujący jest pierwszy z tych związków, taki sam jak obecny u szczwołu plamistego (u blekotu występuje jednak w mniejszych ilościach – w świeżym zielu alkaloidów jest 0,00023%). W roślinie stwierdzono także obecność poliin (eutyzyna, eutanazol A, eutanazol B) podobnych do cykutoksyny. Zawartość związków toksycznych jest wyższa w latach suchych i gorących. Alkaloidy powodują u ptaków i ssaków silne podrażnienie błon śluzowych, a po wchłonięciu – porażenie zakończeń nerwów i splotów współczulnych. W wyniku zatrucia następuje: brak apetytu, krwawienie z płuc, biegunka, nierówny chód, drgawki, zaburzenia oddechowe i w końcu paraliż i śmierć. Przytomność u osób zatrutych jest zachowana, a do zgonu dochodzi w ciągu ok. 8 godzin od spożycia roślin. Roślina jest wysoce trująca zwłaszcza dla gęsi i świń, poza tym dla koni, krów. Jednak rzadko do zatruć zwierząt dochodzi z powodu nieprzyjemnego zapachu i smaku rośliny. Ludzie trują się blekotem ze względu na podobieństwo jego liści do liści pietruszki i częste występowanie jako chwast w uprawach (może rosnąć razem z pietruszką). Ze względu na stosunkowo niewielkie ilości związków trujących u ludzi zwykle dochodzi do zatruć tylko z objawami żołądkowo-jelitowymi.

Roślina lecznicza, dawniej używana w medycynie ludowej. Esencja z kwitnących roślin stosowana była także w homeopatii.Surowiec: Ziele Herba Aethusae i korzeń Radix Aethusae. Zawiera olejek eteryczny, a ze związków czynnych biologicznie: flawonoidy (kemferol, narcyzyna, rutyna), kwas mrówkowy, kwas masłowy.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2025-03-28 21:29:12]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=74557228. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.