Wirtualny atlas roślin: Czosnaczek pospolity / Alliaria petiolata

Czosnaczek pospolity (Alliaria petiolata (M. Bieb.) Cavara et Grande) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych. Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju czosnaczek Alliaria. Występuje na obszarze Europy, w Afryce Północnej oraz Azji zachodniej i południowej. W Polsce gatunek pospolity. Roślina inwazyjna na innych kontynentach.

Liście nagie (dolne mogą być owłosione), cienkie, o silnym zapachu czosnku. Dolne długoogonkowe (ogonek o długości 3-16 cm), okrągłojajowate lub nerkowate (zwykle od 3 do 16 cm szerokości, nieco krótsze niż szerokie), na brzegu karbowane lub piłkowane. Górne liście z coraz krótszymi ogonkami, trójkątne do jajowatych, u nasady sercowate, na brzegu nieregularnie piłkowane, na szczycie zaostrzone. Młode liście jasnozielone, po rozdarciu pachnące czosnkiem. Kwiaty małe, zebrane po kilka w grona wyrastające z kątów najwyższych liści. Kwiaty mają cztery jasnozielone działki kielicha o długości ok. 3 mm, cztery białe płatki korony o długości 4–8 mm, 6 pręcików, 4 z nich dłuższe o nitkach długości 2–3,5 mm, z pylnikami o długości do 1 mm. Pokrój wysokość 30-100 cm, rzadko od 15 do 130 cm. W pierwszym roku wegetacji wyrasta rozeta liści blisko gruntu, która pozostaje zielona przez zimę. Wiosną drugiego roku wykształca dorosłą, kwitnącą postać. Po wydaniu nasion liście obumierają, sucha łodyga z częścią owoców pozostaje jeszcze przez lato. Łodyga przeważnie pojedyncza, jeżeli roślina rośnie w pełnym świetle, może być krzaczasto rozgałęziona. Prosto wzniesiona, gęsto ulistniona, kanciasta, w dolnej części odstająco owłosiona (włoski do 1,5 mm długości), poza tym naga. Owoce czterokanciasta łuszczyna o długości (2-)3-7(-8) cm i szerokości 1,2-2,5 mm. Nasiona szorstkie, brunatne do czarnych, długości od 2 do 4,5 mm.

Biologia i występowanie

Naturalny zasięg gatunku obejmuje całą Europę, północne krańce Afryki (Maroko, Tunezja) oraz południowo-zachodnią i środkową Azję sięgając po Kazachstan, Sinciang, Tybet, Nepal i północno-zachodnie Indie. Jako gatunek zawleczony i inwazyjny występuje w USA, Kanadzie i Argentynie.
W Polsce gatunek pospolity na całym obszarze.

Roślina dwuletnia, hemikryptofit. Kwitnie od kwietnia do maja. Siedlisko: gatunek leśny, występuje głównie w lasach liściastych i zbiorowiskach skrajów lasów, także w załomach skalnych i obrzeżach dróg. Preferuje gleby gliniasto-piaszczyste i żwirowe, o dużej zawartości próchnicy i składników pokarmowych. W Polsce występuje na niżu, czasem na niższych partiach Karpat. Roślina azotolubna. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Glechometalia. Liczba chromosomów 2n = 36, 42.

Cechy fitochemiczne
W części nadziemnej rośliny zawarty jest olejek gorczyczny o bardzo ostrym smaku, flawonoid aliarozyd, glikozyd izosiarkocyjaninowy. W korzeniach stwierdzono glukonasturcynę, a w nasionach kardenolidy. Mimo to jest praktycznie nieszkodliwy. Spożyty przez krowy może spowodować nieprzyjemny smak mleka.

Roślina lecznicza – używany dawniej do okładania ropiejących i trudno gojących się ran i wrzodów.
Sztuka kulinarna – liście wykorzystywane we Francji jako składnik sałatek. Używany również jako przyprawa.

W części nadziemnej rośliny zawarty jest olejek gorczyczny o bardzo ostrym smaku, flawonoid aliarozyd, glikozyd izosiarkocyjaninowy. W korzeniach stwierdzono glukonasturcynę, a w nasionach kardenolidy. Mimo to jest praktycznie nieszkodliwy. Spożyty przez krowy może spowodować nieprzyjemny smak mleka.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2018-12-04 19:26:54]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=53268563. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997. ISBN 83-7073-092-2.
Alliaria petiolata (M. Bieberstein) Cavara & Grande. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-04-23].
Taxon: Alliaria petiolata (M. Bieb.) Cavara & Grande. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2014-04-23].
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Ursula Stichmann-Marny, Erich Kretzschmar: Przewodnik. Rośliny i Zwierzęta. Warszawa: Multico, 1997, s. 288. ISBN 83-7073-092-2.
Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: Państ. Wydaw. Rolnicze i Leśne, 1982, s. 195. ISBN 83-09-00660-8.
F. Činčura, V. Feráková, J. Májovský, L. Šomšak, J. Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990, s. 104. ISBN 83-09-01473-2.
Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-05-13].

Przypisane cechy

	ogólne	roślina lecznicza
	ogólne	roślina jadalna
	ogólne	roślina inwazyjna
	ogólne	roślina użytkowa
	barwa kwiatów	płatki białe
	korona kwiatu i typ kwiatostanu	grono
	kształt blaszki	liście sercowate
	kształt blaszki	liście jajowate
	kształt blaszki	liście nerkowate
	kształt blaszki	liście najszersze przy nasadzie
	kształt blaszki	liście trójkątne
	ulistnienie	liście owłosione
	ulistnienie	ogonek liściowy obecny
	ulistnienie	karbowany
	ulistnienie	piłkowane
	rodzaj owoców	łuszczyna
	powierzchnia owocu	szorstka
	powierzchnia owocu	kanciasta
	wygląd łodygi	łodyga gałęzista
	wygląd łodygi	łodyga gładka
	wygląd łodygi	łodyga wzniesiona
	szacowana wysokość łodygi	od kolana do pasa (60 < x < 100 cm)
	pora kwitnienia	kwiecień
	pora kwitnienia	maj