Wirtualny atlas roślin: Czosnaczek pospolity / Alliaria petiolata

Czosnaczek pospolity (Alliaria petiolata (M. Bieb.) Cavara et Grande) – gatunek rośliny z rodziny kapustowatych. Występuje na obszarze Europy, w Afryce Północnej oraz Azji zachodniej i południowej. W Polsce gatunek pospolity. Roślina inwazyjna na innych kontynentach.

Pokrój wysokość 30-100 cm, rzadko od 15 do 130 cm. W pierwszym roku wegetacji wyrasta rozeta liści blisko gruntu, która pozostaje zielona przez zimę. Wiosną drugiego roku wykształca dorosłą, kwitnącą postać. Po wydaniu nasion liście obumierają, sucha łodyga z częścią owoców pozostaje jeszcze przez lato. Łodyga przeważnie pojedyncza, jeżeli roślina rośnie w pełnym świetle, może być krzaczasto rozgałęziona. Prosto wzniesiona, gęsto ulistniona, kanciasta, w dolnej części odstająco owłosiona (włoski do 1,5 mm długości), poza tym naga. Liście cienkie, nagie (dolne mogą być owłosione, owłosione są też ogonki). Dolne długoogonkowe (ogonek o długości 3-16 cm), okrągłojajowate lub nerkowate (zwykle od 3 do 16 cm szerokości, nieco krótsze niż szerokie), na brzegu karbowane lub piłkowane. Górne liście z coraz krótszymi ogonkami, trójkątne do jajowatych, u nasady sercowate, na brzegu nieregularnie ząbkowane, czasem nawet wrębne, na szczycie zaostrzone. Młode liście jasnozielone. Kwiaty małe, zebrane po kilka w grona wyrastające z kątów najwyższych liści. Kwiaty mają cztery jasnozielone, wąskojajowate działki kielicha o długości ok. 3 mm, cztery białe, odwrotniejajowate płatki korony o długości 4–8 mm, 6 pręcików, 4 z nich dłuższe o nitkach długości 2–3,5 mm, z pylnikami o długości do 1 mm. Nitki pręcików spłaszczone. Owoce czterokanciasta łuszczyna o długości (2-)3-7(-8) cm i szerokości 1,2-2,5 mm dojrzewające na znacznie od nich krótszych szypułkach, grubości podobnej jak łuszczyny. Nasiona silnie pomarszczone, szorstkie, brunatne do czarnych, długości od 2 do 4,5 mm.

Biologia i występowanie

Naturalny zasięg gatunku obejmuje całą Europę, północne krańce Afryki (Maroko, Tunezja) oraz południowo-zachodnią i środkową Azję sięgając po Kazachstan, Sinciang, Tybet, Nepal i północno-zachodnie Indie. Jako gatunek zawleczony i inwazyjny występuje w USA, Kanadzie i Argentynie. W Polsce gatunek jest pospolity niemal na całym obszarze, rzadziej spotykany jest tylko w północno-wschodniej części kraju i w łódzkim. Roślina dwuletnia (rzadko roczna lub bylina), hemikryptofit. Kwitnie od kwietnia do czerwca, a w górach do lipca. Siedlisko: gatunek leśny, występuje głównie w lasach liściastych i zbiorowiskach skrajów lasów, także na siedliskach ruderalnych – pod płotami, na przydrożach, na nasypach kolejowych. Preferuje gleby gliniasto-piaszczyste i żwirowe, o dużej zawartości próchnicy i składników pokarmowych. W Polsce występuje na niżu, czasem na niższych partiach Karpat. Roślina azotolubna. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Glechometalia. Liczba chromosomów 2n = 36, 42. Na liściach żerują larwy wielu gatunków motyli (zorzynek rzeżuchowiec, bielinek bytomkowiec, bielinek rzepnik, paśnik chrzaniak). Cechy fitochemiczne W części nadziemnej rośliny zawarty jest olejek gorczyczny o bardzo ostrym smaku, flawonoid aliarozyd, glikozyd izosiarkocyjaninowy. Po roztarciu roślina silnie pachnie czosnkiem. W korzeniach stwierdzono glukonasturcynę, a w nasionach kardenolidy. Mimo to jest praktycznie nieszkodliwy. Spożyty przez krowy może spowodować nieprzyjemny smak mleka.

Roślina lecznicza – używany dawniej do okładania ropiejących i trudno gojących się ran i wrzodów. Sztuka kulinarna – liście wykorzystywane we Francji jako składnik sałatek. Używany również jako przyprawa.

W części nadziemnej rośliny zawarty jest olejek gorczyczny o bardzo ostrym smaku, flawonoid aliarozyd, glikozyd izosiarkocyjaninowy. Po roztarciu roślina silnie pachnie czosnkiem. W korzeniach stwierdzono glukonasturcynę, a w nasionach kardenolidy. Mimo to jest praktycznie nieszkodliwy. Spożyty przez krowy może spowodować nieprzyjemny smak mleka.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2023-09-03 00:03:03]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=71131166. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.