Wirtualny atlas roślin: Szarłat szorstki / Amaranthus retroflexus

Szarłat szorstki (Amaranthus retroflexus) – gatunek rośliny należący do rodziny szarłatowatych.

Liście ulistnienie nakrzyżległe. Liście romboidalne, długoogonkowe, ostro zakończone, jasnozielone. Mają długość do 8 cm, są pofalowane i całobrzegie z klinowatą nasadą i ostką na wierzchołku. Posiadają bardzo wyraźną nerwację na dolnej stronie blaszki. Kwiaty zebrane w kłębiki, przy czym górne kłębiki tworzą gęsty, czasami wiechowato rozgałęziony pozorny kłos na bezlistnym szczycie pędu. Kwiaty zielone (czasami zaczerwienione), okwiat złożony z 5 działek, 5 pręcików. Pod kłębikami przysadki zakończone kolcem dłuższym od listków okwiatu. W kwiatach żeńskich listki okwiatu tępe lub ucięte, górą rozszerzające się, czasami zakończone kolcem. Kwiatostan jest wzniesiony. Pokrój dorasta do 80 (100) cm. Nazwa rośliny pochodzi od krótkich szczecinek, którymi pokryta jest cała roślina. Łodyga jasnozielona, żółtawa, czasami czerwono nabiegła, bruzdowana i szorstko owłosiona. Boczne odgałęzienia wyraźnie krótsze od głównego pędu. Owoc pękający poprzeczną szczeliną i otwierający się wieczkiem. Zawiera bardzo liczne, czarne i błyszczące nasiona o soczewkowatym kształcie, i średnicy 1-2 mm.

Biologia i występowanie

Pochodzi z południowo-zachodniej Ameryki Północnej oraz z międzyzwrotnikowego obszaru obydwu Ameryk. Rozprzestrzenił się jednak szeroko po świecie i obecnie uznawany jest za gatunek kosmopolityczny. Do Europy został nieświadomie, przypadkowo zawleczony, na przykład wraz z ziemią balastową, ale lokalnie w jego rozprzestrzenieniu we Francji odegrały rolę ogrody botaniczne, w których był uprawiany. W Polsce po raz pierwszy stwierdzono jego występowanie w pierwszej połowie XIX w. na Nizinie Śląskiej. W 1814 r. notowano go już w Opolu i Gdańsku. Obecnie występuje pospolicie na terenie całej Polski. Na rodzime gatunki nie wywiera wpływu.
Status gatunku we florze Polski: epekofit.
Roślina jednoroczna. Kwitnie od lipca do października. Rośnie na siedliskach ruderalnych i segetalnych. Roślina światłolubna i azotolubna. Preferuje gleby średnie i żyzne, raczej wilgotne. Jest uciążliwym chwastem, głównie w uprawach roślin okopowych, kukurydzy i warzyw. Za próg szkodliwości uważa się już obecność 0,1-0,2 okazów tego chwastu na 1 m². Najważniejsze w zwalczaniu tego chwastu jest zapobieganie wysiewaniu się nasion.
Siewka jest kędzierzowato owłosiona. Podliścieniowa łodyżka jest naga i ciemnoczerwona, liścienie lekko pomarszczone, równowąskie z dobrze widocznym nerwem środkowym, górą zielone, na spodniej stronie fioletowo nabiegłe. pierwsze liście jajowate, wycięte na szczycie i podobnie ubarwione jak liścienie, ale z wyraźną pierzastą nerwacją.
Tworzy mieszańce z szarłatem zielonym (Amaranthus x ozanonii Thell i inni.

Rośliny mogą być wykorzystywane na sałatkę, starsze stanowią wartościową paszę dla świń. Ziele zawiera garbniki, sole mineralne, ponad 20% białka, 200 mg% witaminy C. Jeszcze bardziej odżywcze są nasiona – zawierają 9% tłuszczu, 19% białka i 41% skrobi.
Młode pędy i liści szarłatów są jadalne w stanie surowym, starsze po ugotowaniu. Oczyszczone z plew nasiona moga być wykorzystywane jako mąka. Nasiona te były ważnym pokarmem wielu plemion indiańskich, między innymi ze szczepów Apaczów i Nawaho. Dodawanie nasion szarłatu do chleba popularyzowała w Polsce Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2018-12-04 19:31:53]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=54934327. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalovy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.
Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
Włodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976, s. 70.
Środki ochrony roślin – szarłat szorstki. [dostęp 10 grudnia 2007 r.].
Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
Stevens P.F.: Caryophyllales (ang.). Angiosperm Phylogeny Website, 2001–. [dostęp 2009-10-07].
Gatunki obce w Polsce. IOP PAN. [dostęp 10 grudnia 2007 r.].
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

	ogólne	roślina jadalna
	ogólne	chwast
	ogólne	roślina użytkowa
	barwa kwiatów	płatki czerwone
	korona kwiatu i typ kwiatostanu	kwiatostan
	korona kwiatu i typ kwiatostanu	kłos
	kształt blaszki	liście najszersze w połowie długości
	kształt blaszki	liście najszersze przy końcu
	kształt blaszki	liście romboidalne
	kształt blaszki	liście klinowate
	ulistnienie	naprzeciwległe
	ulistnienie	ogonek liściowy obecny
	ulistnienie	całobrzegie
	kolor owoców	czarne
	wygląd łodygi	łodyga szorstka
	wygląd łodygi	łodyga owłosiona
	pora kwitnienia	lipiec
	pora kwitnienia	sierpień
	pora kwitnienia	wrzesień
	pora kwitnienia	październik