Wirtualny atlas roślin: Koper ogrodowy / Anethum graveolens

Koper ogrodowy (Anethum graveolens L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Uznawany jest za gatunek rodzimy w północnej Afryce (od Maroka po Libię i Czad) oraz w południowo-zachodniej Azji (Półwysep Arabski, Syria, Iran). Rozprzestrzeniony jest szeroko w uprawie i spotykany jest na różnych kontynentach jako roślina dziczejąca. Przejściowo dziczeje z upraw także w Polsce.

Łodyga sinawozielona, wysokości do 125 cm. Jest białawo i zielono kreskowana, dęta i naga. Rozgałęzia się w górnej części. Liście 3-, 4-krotnie pierzaste o nitkowatych odcinkach. Dolne posiadają pochwiaste ogonki, górne są siedzące na wydłużonych pochwach, obłonionymi i z uszkami. Kwiaty zebrane w liczne (15–40) baldaszki tworzące baldach złożony, o nagich szypułach i szypułkach, bez pokryw i pokrywek. Kwiaty obupłciowe, drobne z żółtymi płatkami, na szczycie z łatką. Owoce jajowate lub szeroko eliptyczne, spłaszczone rozłupnie, osiągające do 5 mm długości i 3 mm szerokości. Krążek miodnikowy poduszeczkowaty i żółty. Trzy żebra grzbietowe wyraźnie wystające, dwa żebra boczne oskrzydlone.

Biologia i występowanie

Roślina jednoroczna. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Roślina silnie aromatyczna, o korzennym zapachu. Jako roślina dziczejąca rośnie na polach, na przypłociach i innych stanowiskach ruderalnych.

Powszechnie uprawiana roślina przyprawowa. W Europie uprawiany był już w starożytności. Młode pędy to tzw. koperek. Świeże liście koperku dodaje się do sałatek, gotowanych ziemniaków, jaj faszerowanych, serów twarogowych, zup gorących i chłodników, masła ziołowego, raków, krabów, ślimaków, i ryb. Typowym wyrobem z koperku jest sos koperkowy używany do gotowanych mięs (cielęciny, wołowiny, baraniny). Koperku używa się też do dekorowania potraw. Pędy kopru wraz z baldachami stanowią istotny składnik podczas kiszenia ogórków i papryki. Używane są też jako składnik octów ziołowych. Owoce kopru używane są do przygotowania marynat i kapusty kiszonej. Przyprawia się nimi sałaty, zupy i sosy. Przyrządza się z nich nalewki i likiery. Roślina lecznicza: Surowiec zielarski: cała roślina ze szczególnym uwzględnieniem liści i nasion. Wszystkie części rośliny zawierają olejek eteryczny, m.in. karwon, felandren, limonen. Roślina zawiera również flawonoidy i kumaryny. Koper jest bardzo zasobny w sole mineralne, wapń, żelazo, fosfor, prowitaminę A, witaminę D, E, K, B1, B2, B6, B12, H, bardzo duże ilości witaminy C. Działanie: napar z liści lub nasion działa lekko uspokajająco, wpływa korzystnie na proces trawienia i delikatnie obniża ciśnienie krwi. Wewnętrznie jest stosowany jako lek przeciw kolce, trudnościom z trawieniem i spowodowaną tym bezsennością, wzdęciom, nieprzyjemnemu zapachowi z ust, brakowi pokarmu u matek karmiących piersią, w bezsenności i nieżycie górnych dróg oddechowych. Zewnętrznie okłady z owoców są stosowane przy schorzeniach oczu oraz w ropnych zakażeniach skóry (mają działanie antyseptyczne). Zbiór: liście zbiera się wiosną lub latem przed kwitnieniem, a nasiona latem, gdy już dojrzeją. Suszy się w przewiewnym i zacienionym pomieszczeniu, wysuszone przechowuje w szczelnych opakowaniach. Można też je zamrozić lub konserwować w soli. Łodygi z baldachami kwiatowymi są wykorzystywane do wykonywania bukietów i stroików, zarówno świeżych, jak i suszonych. Kosmetyka. Olejek koperkowy jest składnikiem niektórych past do zębów, płukanek do ust, mydeł, perfum, wód zapachowych. Napar z owoców kopru jest używany do przemywania tłustej cery i przetłuszczających się włosów. Rzymianie olejkiem koprowym namaszczali ciało.

Pędy kopru z liśćmi i kwiatami znaleziono w grobowcu Amenhotepa II zmarłego około 1400 roku p.n.e. Jedna z roślin biblijnych. Ewangelia Mateusza (23,23) podaje, że koprem w czasach biblijnych Żydzi płacili dziesięcinę. Uważany był za roślinę czarodziejską. Dawniej wierzono, że chroni przed piorunami i złymi snami i jego wiązki wieszano w domach.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2025-03-29 00:25:56]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=75906049. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.