Wirtualny atlas roślin: Orlik pospolity / Aquilegia vulgaris

Orlik pospolity (Aquilegia vulgaris L.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Pochodzi z Europy i z Afryki Północnej. Występuje również w stanie dzikim w Polsce, jest niezbyt pospolity. Rośnie na rozproszonych stanowiskach zarówno na niżu, jak i w górach, najwyżej sięga w Tatrach. Pochodzi też od niego wiele mieszańców uprawianych jako rośliny ozdobne.

Liście podwójnie trójsieczne, odziomkowe na długich ogonkach lub trójwrębne, brzegiem karbowane, od spodu sinawe. Liście łodygowe mniejsze, o krótkich ogonkach, słabo wcinane. Kwiaty fioletowe (bardzo rzadko w naturze białe lub różowe – oddzielne podgatunki), osadzone są na długich szypułkach, z właściwą dla orlików hakowato zagiętą ostrogą. Okwiat złożony z pięciu części bezostrogowych i pięciu zaopatrzonych w ostrogi. Części kielicha długości do 2,5 cm, szybko opadają. Płatki korony długości do 3 cm. Wewnątrz kwiatu 5–6 owłosionych słupków i liczne, również owłosione pręciki. Łodyga zwykle rozgałęziona, osiąga wysokość do 1 m, przy czym najczęściej od 30 do 60 cm. Owłosiona, czasem gruczołowato, o skąpym ulistnieniu. Pod ziemią roślina posiada krótkie i grube kłącze. Owoc mający długość ok. 3 cm mieszek z dzióbkiem, zawierający czarne i lśniące nasiona.

Biologia i występowanie

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie między majem a lipcem. Kwiaty zapylane są przeważnie przez trzmiele. Cała roślina jest lekko trująca. Przy doustnym spożyciu powoduje odurzenie, omdlenia, zwężenie źrenic, biegunkę i trudności w oddychaniu.
Siedliskiem są widne lasy liściaste i niezbyt wilgotne zarośla. Dobrze czuje się na glebach żyznych. Lubi stanowiska półcieniste lub słoneczne.

Roślina ozdobna – świetnie nadaje się na kwiat cięty czy bylinę rabatową. W ogrodach rzadko jednak uprawia się typową formę gatunku, zazwyczaj uprawiane są jego kultywary i mieszańce o kwiatach w kolorze białym, różowym, karmazynowym, purpurowym
Roślina lecznicza: Ziele orlika – Herba Aquilegiae zawiera alkaloidy (magnoflorynę) oraz kumarynę i glikozyd nitrylowy. Dawniej był wykorzystywany w lecznictwie ludowym, obecnie tylko w homeopatii.
Orlik jest naturalnym repelentem – skutecznie odstrasza ślimaki od obgryzania roślin rosnących w jego sąsiedztwie.
Kiedyś robiono z tej rośliny płyn ściągający.

Poczta Polska wyemitowała 14 czerwca 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający orlika pospolitego o nominale 60 gr, w serii Rośliny chronione. Autorem projektu znaczka był Andrzej Heidrich. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2018-12-04 19:38:12]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=53839412. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Marek Jedziniak: Rośliny chronione (pol.). www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-31].
P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-07].
Aquilegia vulgaris 'William-Guiness' (ang.). W: Plants [on-line]. The Royal Horticultural Society 2014. [dostęp 2014-11-15].
Aquilegia vulgaris 'Nivea' (ang.). W: Plants [on-line]. The Royal Horticultural Society 2014. [dostęp 2014-11-15].
Aquilegia vulgaris L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2014-11-14].
Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 303. ISBN 978-83-7073-444-2.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Praca zbiorowa: Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 978-3-8331-1916-3.
Jacek Marcinkowski: Wyniki wyszukiwania: Aquilegia vulgaris. W: O Roślinach [on-line]. Związek Szkółkarzy Polskich. [dostęp 2014-11-15].

	ogólne	roślina trująca
	ogólne	roślina lecznicza
	ogólne	roślina ozdobna
	ogólne	roślina chroniona
	ogólne	roślina użytkowa
	ogólne	bylina
	barwa kwiatów	płatki białe
	barwa kwiatów	płatki różowe
	barwa kwiatów	płatki fioletowe
	liczba płatków	płatków pięć
	symetria kwiatu	grzbiecista, z ostrogą
	ulistnienie	ogonek liściowy obecny
	ulistnienie	u dołu łodygi lub odziomkowe
	ulistnienie	wcinane (wrębne, sieczne i klapowane)
	ulistnienie	karbowany
	ulistnienie	liście pierzaste
	kolor owoców	czarne
	rodzaj owoców	mieszek
	wygląd łodygi	łodyga gałęzista
	wygląd łodygi	łodyga owłosiona
	szacowana wysokość łodygi	od kolana do pasa (60 < x < 100 cm)