Pokrzyk wilcza jagoda Atropa belladonna

Pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna L.) − gatunek wieloletniej rośliny z rodziny psiankowatych (Solanaceae). Ma wiele nazw zwyczajowych: wilcza wiśnia, wilcza jagoda, psinki, leśna tabaka, belladonna. Występuje w Europie, Afryce Północnej, Azji Zachodniej. Introdukowana w części Ameryki Północnej. W Polsce także roślina uprawna i dziczejąca. Występuje głównie w południowej części kraju, roślina rzadka, objęta ochroną. Wszystkie części rośliny są trujące.

Pokrój przypomina niewysoki krzew o wys. od 50 do 150 cm. Łodyga wzniesiona, w dolnej części najczęściej z trzema rozgałęzieniami, wyżej gruczołowato omszona, kanciasta, zielona, częściowo fioletowo lub brunatnie nabiegła. Liście jajowate do eliptycznych, zaostrzone, całobrzegie, u nasady zwężone w krótki ogonek. Duże, do 25 cm długości i 12 szerokości, na szczytach rozgałęzień mniejsze. Na łodygach u dołu skrętoległe, wyżej zbliżone do siebie parami (prawie naprzeciwległe), z których jeden jest zawsze większy a drugi mniejszy. Kwiaty pojedyncze (rzadko parami), osadzone w kątach rozgałęzień i kątach ogonków liściowych na krótkich, zwisających szypułkach. Kielich zielony, trwały, otaczający owoc, głęboko rozcięty, do 2 cm długości, korona beczułkowato-dzwonkowata, płatki krótkie, u góry brudnofioletowe, u podstawy brązowożółte, żyłkowane. Korona opada. Pręcików pięć, nitki u dołu omszone, wygięte, słupek jeden z fioletową szyjką. Owoce fioletowoczarna, błyszcząca, wielonasienna jagoda wielkości wiśni. Owoc ma słodki smak. Nasiona drobne, nerkowate, brunatne. MTS wynosi od 0,6 do 1,2 g.

Biologia i występowanie

Rozwój Bylina, hemikryptofit. W Polsce kwitnie w czerwcu i lipcu. Kwiaty zapylane są przez owady, czasem dochodzi do samozapylenia. Cechy fitochemiczne Jest rośliną trującą. Wszystkie jej organy są trujące, przy czym największe stężenie trujących alkaloidów znajduje się w korzeniach i owocach. Owoce zawierają niemal wyłącznie atropinę, pozostałe organy – hioscyjaminę. Korzenie wyróżniają się obecnością większych ilości ubocznych alkaloidów wzmacniających działanie hioscyjaminy na mięśnie. Działanie szkodliwe alkaloidów polega na pobudzaniu przechodzącym w porażenie mózgowia, międzymózgowia i rdzenia przedłużonego oraz porażaniu układu obwodowego. Przyjmuje się za dawkę śmiertelną 10–20 owoców u dorosłych i 3–4 u dzieci, choć różnice osobnicze są znaczne. Pierwszymi objawami zatrucia jest silne pobudzenie i euforyczne halucynacje. Następnie pobudzenie nasila się aż do wystąpienia napadów szału, nierozpoznawania otoczenia, światłowstrętu, występują m.in. zaburzenia mowy, w końcu utrata przytomności i w skrajnych przypadkach zgon w wyniku porażenia oddechu podczas śpiączki. Fitosocjologia Preferuje miejsca wilgotne, zacienione, z żyzną glebą. Wilczą jagodę można spotkać najczęściej na obrzeżach lasów i na leśnych porębach. Roślina azotolubna. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu (Ass.) Atropetum belladonnae.

surowiec zielarski Liść pokrzyku (Belladonnae folium) – wysuszone liście lub wysuszone liście i kwitnące, a niekiedy owocujące szczyty pędów o zawartości nie mniej niż 0,30% sumy alkaloidów w przeliczeniu na hioscyjaminę. Surowiec zawiera alkaloidy (głównie hioscyjamina, niewielka ilość skopolaminy), a poza tym flawonoidy, kwercetynę, kemferol, garbniki, kwasy organiczne. Działanie i zastosowanie Produkowane z pokrzyku preparaty zmniejszają napięcie mięśni gładkich, działają hamująco na układ nerwowy przywspółczulny, rozszerzają źrenicę oka, zmniejszają wydzielanie wszystkich gruczołów. Znajdują zastosowanie w okulistyce podczas badania oka (atropina), a także w leczenia kaszlu, kolki nerkowej i żółciowej, astmy i schorzeń żołądkowo-jelitowych.

Jest rośliną trującą. Wszystkie jej organy są trujące, przy czym największe stężenie trujących alkaloidów znajduje się w korzeniach i owocach. Owoce zawierają niemal wyłącznie atropinę, pozostałe organy – hioscyjaminę. Korzenie wyróżniają się obecnością większych ilości ubocznych alkaloidów wzmacniających działanie hioscyjaminy na mięśnie. Działanie szkodliwe alkaloidów polega na pobudzaniu przechodzącym w porażenie mózgowia, międzymózgowia i rdzenia przedłużonego oraz porażaniu układu obwodowego. Przyjmuje się za dawkę śmiertelną 10–20 owoców u dorosłych i 3–4 u dzieci, choć różnice osobnicze są znaczne. Pierwszymi objawami zatrucia jest silne pobudzenie i euforyczne halucynacje. Następnie pobudzenie nasila się aż do wystąpienia napadów szału, nierozpoznawania otoczenia, światłowstrętu, występują m.in. zaburzenia mowy, w końcu utrata przytomności i w skrajnych przypadkach zgon w wyniku porażenia oddechu podczas śpiączki.

Łacińska nazwa Atropa ustalona została dla rodzaju przez Linneusza. Wywodzona jest od imienia jednej z trzech greckich bogiń przeznaczenia (parek). Właśnie Atropos była tą, która przecinała nić życia. Greckie słowo atropos oznacza nieodwracalny, nieunikniony. Druga część nazwy belladonna to po włosku „piękna pani”. We Włoszech owoce rośliny wykorzystywane były przez kobiety do barwienia ust, co dawało efekt podobny do użycia szminki. Poza tym sok z jagód lub wyciągi z rośliny stosowane były jako kosmetyk rozszerzający źrenice, nadający im blask oraz przyspieszający i pogłębiający oddech. Wilcza jagoda w tekstach kultury: Leonie Ossowski, Wilcze jagody, powieść, 1987 Seweryna Szmaglewska, Wilcza jagoda, powieść, 1977 L. P. Hartley, The Go- Between, powieść, 1953 A. Sapkowski, Saga o Wiedźminie, Chrzest Ognia Magdalena Kubasiewicz, seria Wilcza Jagoda

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2025-03-29 03:27:02]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=76233868. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • cechy kwiatów
    • pora kwitnienia
      • czerwiec
      • lipiec
    • barwa kwiatów
      • płatki fioletowe
      • płatki żółte
  • cechy liści
    • kształt blaszki
      • liście jajowate
    • ustawienie liści
      • naprzeciwległe
  • cechy łodygi
    • wygląd łodygi
      • łodyga gałęzista
      • łodyga owłosiona
      • łodyga wzniesiona
      • łodyga omszona
  • cechy owoców
    • rodzaj owoców
      • mięsiste
        • jagoda
    • kolor owoców
      • brązowe
      • fioletowe
  • ogólne
    • krzew
    • roślina trująca
    • roślina lecznicza
    • roślina chroniona
    • roślina użytkowa
    • bylina
    • roślina rzadka
    • Surowiec zielarski
    • roślina azotolubna