Wirtualny atlas roślin: Szalej jadowity / Cicuta virosa

Szalej jadowity (Cicuta virosa L. ) – gatunek silnie trującej rośliny wieloletniej należący do rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl). Jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej. Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej, głównie na obszarach o klimacie umiarkowanym i zimnym, ale w Azji jego zasięg obejmuje również obszar w Indiach o tropikalnym klimacie.

Liście 2- lub 3-krotnie pierzastosieczne, odcinki lancetowate, na brzegach ostro piłkowane. Ogonki liściowe dęte, pochwy liściowe również rozdęte. Kwiaty zebrane w wieloszypułkowe baldachy złożone z 10–12 baldaszków. Pokryw brak, pokrywek wiele, zwisłych, szczecinowatych. Kwiaty drobne, białe z wykształconym kielichem w postaci pięciu wyraźnych ząbków. Mają charakterystyczny mysi zapach, zapylane są przez muchy. Łodyga naga, dęta, górą rozgałęziona. Ma wysokość do 1,2 m. Owoc kulista rozłupnia, dwubocznie ściśnięta. Każda rozłupka na grzbiecie z 5 podłużnymi żeberkami.

Biologia i występowanie

Rozwój
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Nasiona dojrzewają od połowy sierpnia przez wrzesień. Roznoszone są przez wodę (hydrochoria).
Siedlisko
Występuje w miejscach podmokłych, na brzegach stawów, przy rowach, na torfowiskach, w szuwarach.
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Magnocaricion, Ass. Cicuto-Caricetum pseudocyperi
Czynniki fotochemiczne
Roślina bardzo silnie trująca: Cała roślina jest trująca, a szczególnie łodyga i kłącze. Zawiera trujący wielonienasycony alkohol – cykutoksynę bardzo silnie toksyczny; już spożycie niewielkich ilości powoduje silne zatrucie. Objawy zatrucia występują szybko, do 20 minut po spożyciu. Są to: ślinotok, pieczenie w jamie ustnej, mdłości, wymioty, rozszerzenie źrenic, drgawki, utrata świadomości, trudności w oddychaniu. Śmierć może nastąpić wskutek porażenia ośrodka oddechowego.
Genetyka
Liczba chromosomów 2n=22, 44.

Tradycja literacka głosi, że wskutek otrucia cykutą zmarł między innymi Sokrates. Opisy sceny egzekucji świadczą jednak, że za truciznę najprawdopodobniej posłużył szczwół plamisty (Conium maculatum), w starożytności również określany łacińskim mianem cicuta. Szalej jadowity był jednak dawniej używany do skrytobójczych otruć.
Motyw trującej cykuty pojawia się w różnych utworach literackich, np. w powieści Agathy Christie Pięć małych świnek i M.
C. Beaton Aghata Raisin i zabójcze ciasto.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2019-08-11 00:14:05]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=57213490. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-05-01].
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.