Wirtualny atlas roślin: Szalej jadowity / Cicuta virosa

Szalej jadowity (Cicuta virosa L. ) – gatunek silnie trującej rośliny wieloletniej należący do rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl). Jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej. Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej, głównie na obszarach o klimacie umiarkowanym i zimnym, ale w Azji jego zasięg obejmuje również obszar w Indiach o tropikalnym klimacie.

Łodyga naga, dęta, górą rozgałęziona. Ma wysokość do 1,2 m. Liście 2- lub 3-krotnie pierzastosieczne, odcinki lancetowate, na brzegach ostro piłkowane. Ogonki liściowe dęte, pochwy liściowe również rozdęte. Kwiaty zebrane w wieloszypułkowe baldachy złożone z 10–12 baldaszków. Pokryw brak, pokrywek wiele, zwisłych, szczecinowatych. Kwiaty drobne, białe z wykształconym kielichem w postaci pięciu wyraźnych ząbków. Mają charakterystyczny mysi zapach, zapylane są przez muchy. Owoc kulista rozłupnia, dwubocznie ściśnięta. Każda rozłupka na grzbiecie z 5 podłużnymi żeberkami.

Biologia i występowanie

Rozwój
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Nasiona dojrzewają od połowy sierpnia przez wrzesień. Roznoszone są przez wodę (hydrochoria).
Siedlisko
Występuje w miejscach podmokłych, na brzegach stawów, przy rowach, na torfowiskach, w szuwarach.
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Magnocaricion, Ass. Cicuto-Caricetum pseudocyperi
Czynniki fotochemiczne
Roślina bardzo silnie trująca: Cała roślina jest trująca, a szczególnie łodyga i kłącze. Zawiera trujący wielonienasycony alkohol – cykutoksynę bardzo silnie toksyczny; już spożycie niewielkich ilości powoduje silne zatrucie. Objawy zatrucia występują szybko, do 20 minut po spożyciu. Są to: ślinotok, pieczenie w jamie ustnej, mdłości, wymioty, rozszerzenie źrenic, drgawki, utrata świadomości, trudności w oddychaniu. Śmierć może nastąpić wskutek porażenia ośrodka oddechowego.
Genetyka
Liczba chromosomów 2n=22, 44.

Tradycja literacka głosi, że wskutek otrucia cykutą zmarł między innymi Sokrates. Opisy sceny egzekucji świadczą jednak, że za truciznę najprawdopodobniej posłużył szczwół plamisty (Conium maculatum), w starożytności również określany łacińskim mianem cicuta. Szalej jadowity był jednak dawniej używany do skrytobójczych otruć.
Motyw trującej cykuty pojawia się w różnych utworach literackich, np. w sienkiewiczowskiej bajce Co się raz stało w Sydonie, w powieściach Agathy Christie Pięć małych świnek i M.
C. Beaton Aghata Raisin i zabójcze ciasto.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2019-10-13 00:17:01]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=57699098. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-05-01].
Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].