Wirtualny atlas roślin: Głóg jednoszyjkowy / Crataegus monogyna

Głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna Jacq.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Pochodzi z obszarów zachodniej Azji, Kaukazu, Europy i Afryki Północnej, rozprzestrzenił się także na innych obszarach Afryki, w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Północnej. W Polsce jest pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Jest także uprawiany. Inne nazwy: głożyna, ciernie białe, jaworek, bodlak, bulimączka.

Pokrój krzew lub niskie drzewo. Dorasta do 6–8 lub 10 m wysokości, ma silnie zdrewniałe cierniste gałęzie. Ciernie długości do 2 cm. Liście ulistnienie skrętoległe. Liście bardzo zmienne, zwykle szerokojajowate lub romboidalne, długości do 6,5 cm, 3–7 klapowe lub sieczne, głęboko wcięte. Klapy liści zwykle szeroko rozstawione, całobrzegie, lub z nielicznymi tylko ząbkami pod szczytem. Liście od spodu sinozielone, z wierzchu skórzaste. Wyposażone w przylistki, przy czym przylistki na krótkopędach kwiatowych najczęściej całobrzegie. Kwiaty zebrane w podbaldachy. Mają 5-dzielny kielich o rurce zrośniętej z zalążnią, 5-płatkową koronę, 1 słupek z pojedynczą szyjką (wyjątkowo tylko zdarzają się z dwiema szyjkami) i liczne pręciki. Działki kielicha trójkątne lub lancetowate, odgięte i silnie przylegające do owocu. Płatki korony białe, okrągławe. Owoce owoce pozorne z grupy jabłkowatych. Odwrotnie jajowate lub kuliste, o długości zwykle 6–10 mm i szerokości 4–8 mm, barwy czerwonawobrunatnej lub ciemnoczerwonej. Powierzchnia owocu jest dołeczkowana lub rzadziej siatkowata, szczyt zakończony resztkami 5 odgiętych działek kielicha, otaczających małą, zagłębioną tarczkę z płytkim wzniesionym brzegiem. W centrum tarczki znajduje się pozostałość szyjki słupka z kępkami sztywnych, bezbarwnych włosków u podstawy. Dno kwiatowe jest mięsiste i zawiera żółtawobrunatny, jajowaty owoc o twardej, grubej pestce, z pojedynczym, wydłużonym, jasnobrunatnym, gładkim i lśniącym nasionem.

Biologia i występowanie

Roślina wieloletnia, megafanerofit, nanofanerofit. Kwitnie w okresie od maja do czerwca. Ma obupłciowe, przedsłupne kwiaty, nieprzyjemnie pachnące. Owoce dojrzewają w okresie sierpień – październik, rozsiewane są przez zwierzęta (zoochoria). Liczba chromosomów 2n = 34. Zasiedla obrzeża lasów, zarośla i przydroża. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Rhamno-Prunetea.

Surowiec zielarski Kwiatostan głogu (Crataegi folium cum flore) – całe lub rozdrobnione, wysuszone gałązki z kwiatami głogu jednoszyjkowego, dwuszyjkowego, rzadziej innych europejskich gatunków jak głóg włoski i głóg czarny. Surowiec zawiera minimum 1,5% sumy flawonoidów w przeliczeniu na hiperozyd. Drugim surowcem jest owoc głogu (Crataegi fructus) – wysuszone owoce pozorne głogu jednoszyjkowego i dwuszyjkowego o zawartości ponad 0,06% procyjanidyn. Działanie Stosowany w chorobach serca i niewydolności krążenia.
Owoce są jadalne na surowo, ale mają suchy, mączysty miąższ. Bardziej nadają się na przetwory, takie jak konfitury, galaretki czy nalewki. Wino z owoców głogu stosowane jest czasem do kupażowania innych win owocowych.
Często sadzony, szczególnie odmiany o barwnych kwiatach. Używany też na żywopłoty – są nie tylko gęste, ale w zasadzie nie do pokonania przez ludzi i zwierzęta.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2021-06-13 00:07:52]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=63645323. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 257. ISBN 83-214-1305-6.
Leksykon symboli. Warszawa: ROK Corporation, 1991. ISBN 83-85344-23-3.
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-02].
Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
Crataegus monogyna, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
Anrea-Anna Cavelius: Zioła w medycynie naturalnej. Bremen: MAK Verlag GmbH, 2005. ISBN 978-3-939991-32-8.
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 250-253. ISBN 83-01-14342-8.