Chaber bławatek Centaurea cyanus

Chaber bławatek, bławatek (Centaurea cyanus L., w niektórych ujęciach systematycznych Cyanus segetum Hill) – gatunek rośliny zielnej z rodziny astrowatych. Nazwy ludowe: białasy, głowacz, jasieniec, kardy, kwiatek wołoszek, macoszka, modrak, modrzeńczyk, samosiejka, wasilek, wawer. Występuje w Europie oraz na Syberii Zachodniej. W Polsce pospolity chwast polny, archeofit.

Pokrój roślina zielna, słabo ulistniona, tworzy łany, osiąga wysokość 30–90 cm. Łodyga cienka, prosta, lekko żeberkowana, pajęczynowato owłosiona, rozgałęziona. Liście ułożone skrętolegle, najczęściej równowąskolancetowate, szarozielone, szerokości 2–5 mm. Dolne na ogonkach, z pojedynczymi, małymi ząbkami lub pierzastodzielne z 2-3 łatkami. Górne niepodzielone, siedzące. Kwiaty kwiaty tylko rurkowate. Pojedyncze koszyczki kwiatowe o średnicy 2–3 cm wyrastają na szczytach pędów z łuskowatej, podłużnej okrywy. Przyczepki listków okrywy brzegiem piłkowanoząbkowane lub orzęsione. Korona o 5 rurkowato zrośniętych płatkach o barwie ciemnobłękitnej, czerwonej, różowej lub białej. Kwiaty brzeżne większe, 5 pręcików, słupek dolny, złożony z 2 owocolistków. Okres kwitnienia od maja do września. Owoce jedwabiście puszyste, przeważnie niebieskoszarobrązowe z białym wierzchołkiem niełupki. Jedna roślina wytwarza około 700–1600 nasion.

Biologia i występowanie

Rozwój: roślina jednoroczna. Kwiaty przedprątne, zapylane przez motyle, muchówki, błonkówki. Owoce rozsiewane przez wiatr i mrówki. Zachowują zdolność kiełkowania przez 5–10 lat. Siedlisko: pola uprawne, gdzie rozsiewany jest razem ze zbożami, nieużytki, przydroża, ugory. Jest chwastem. Często spotykany na glebach ubogich w wapń (roślina wskaźnikowa gleb ubogich w wapń). W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Centauretalia cyani. Liczba chromosomów 2n=24. Blue Boy – pełne, szafirowoniebieskie koszyczki. Jubilee Gem – pełne, niebieskie koszyczki, karłowe (wysokość 35–40 cm). Polka Dot – karłowe, pełnokwiatowe, szeroka gama barw. Red Boy – pełne, czerwone koszyczki. Rosa Ball – pełne, różowe koszyczki. Weisser Ball – pełne, białe koszyczki Black Ball – pełne, czarne koszyczki

Roślina lecznicza Surowiec zielarski: kwiat bławatka bez kielicha (Flos Cyani sine calicis, Flos Cyani). Zawiera antocyjanidyny, flawonoidy, sole mineralne (w tym dużo manganu), cychorynę, centaurynę. Działanie: moczopędne, żółciopędne i przeciwzapalne. Ze względu na bardzo łagodne działanie przeciwzapalne stosowany przy zapaleniu spojówek i w pediatrii. Napar z kwiatów zalecany jest przy chorobach nerek, stanach zapalnych kłębków i miedniczek nerkowych, przy niewydolności krążenia i w kamicy nerkowej. Zewnętrznie stosuje się go przy trudno gojących się ranach i owrzodzeniach, w stanach zapalnych oczu (w zapaleniu brzegów powiek, zapaleniu spojówek, wiosennym zapaleniu spojówek, nadwrażliwości na promienie słoneczne, promieniowanie z ekranów telewizyjnych). Zbiór i suszenie: kwiat zbierać w słoneczny dzień, rano, po obeschnięciu rosy. Zbiera się płatki, wyrywając je z koszyczka. Zebrane kwiaty należy suszyć bardzo szybko w zacienionym i silnym przewiewie, aby nie zblakły, gdyż wówczas tracą własności lecznicze. Susz szczelnie zamknąć i przechowywać w ciemności. Roślina ozdobna – stosowana na kwiat cięty i rabaty. Barwnik – w czasach, gdy nieznane były sztuczne barwniki, z płatków brzeżnych bławatka wytwarzano niebieską farbę w połączeniu z ałunem, która doskonale barwiła wełnę. Sam sok barwi papier i przetwory spożywcze na niebiesko. Roślina miododajna Roślina jadalna: jadalne płatki. Roślina kosmetyczna: używany przy łupieżu i grzybicy skóry głowy. Roślina może zawierać niewielkie ilości kwasu pruskiego, dlatego niekiedy działa trująco na zwierzęta (gł. konie i krowy) Nasiona zawierają ok. 28% tłuszczu, a w liściach znajduje się do 300 mg% witaminy C

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 20:41:36]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72985418. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • cechy łodygi
    • szacowana wysokość łodygi
      • od kolana do pasa (60 < x < 100 cm)
    • wygląd łodygi
      • łodyga gałęzista
      • łodyga owłosiona
  • cechy kwiatów
    • barwa kwiatów
      • płatki białe
      • płatki różowe
      • płatki czerwone
      • płatki niebieskie
  • cechy liści
    • kształt blaszki
      • liście lancetowate
      • liście wąskie i wydłużone
      • liście równowąske
  • ogólne
    • roślina trująca
    • roślina lecznicza
    • roślina jadalna
    • roślina miododajna
    • roślina ozdobna
    • chwast
    • roślina użytkowa
    • roślina kosmetyczna
    • roślina jednoroczna
    • roślina wskaźnikowa
    • Surowiec zielarski
    • status gatunku we florze Polski
      • archeofit
  • cechy owoców
    • kolor owoców
      • niebieskie
      • białe
  • siedlisko
    • nieużytki
    • ugory
    • pola uprawne