Wirtualny atlas roślin: Bieluń dziędzierzawa / Datura stramonium

Bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium L.) – gatunek rośliny z rodziny psiankowatych (Solanaceae Adans.). Według różnych źródeł pochodzi on z Meksyku, tropikalnych rejonów Ameryki, Indii, Azji Mniejszej lub Europy Południowej. Obecnie występuje na całym świecie poza Azją kontynentalną, Europą Wschodnią i północną Skandynawią. W Polsce epekofit występujący pospolicie.

Pokrój roślina zielna, dorasta przeważnie do 1 m wysokości. Wydziela silny, nieprzyjemny, zwykle określany jako przypominający mysi zapach. Łodyga naga, lekko omszona, widlasto rozgałęziona. Liście o kształcie jajowatym, zaostrzone, zatokowo ząbkowane. Nerwy liściowe i ogonki z wierzchu miękko owłosione. Kwiaty bardzo duże, kształtu lejkowatego, wyrastające w widłach gałązek lub na szczycie, wzniesione do góry, kielich o długiej rurce zakończonej ostrymi, trójkątnymi ząbkami, korona kwiatu biała, rzadko niebiesko nabiegła u odmiany var. tatula (L.) Torr. o długości 5–10 cm, kwitnie zwykle od lipca do sierpnia, a w sprzyjających warunkach nawet do października (jeżeli jesienią nie wystąpią przymrozki). Owoc jajowatookrągława torebka wielkości orzecha włoskiego, pokryta trójkątnymi kolcami, przypominająca owoc kasztanowca o długości 2–5 cm. Pęka na cztery części, zawiera wiele (w dobrze rozwiniętych torebkach nawet ponad 800) czarnych (odmiany amerykańskie – brązowych, większych), nerkowatych nasion. Owocuje od sierpnia do przymrozków.

Biologia i występowanie

Roślina jednoroczna. Kwitnie od czerwca do października. Roślina ruderalna. Liczba chromosomów 2n = 48. Gatunek charakterystyczny dla Ass. Urtico-Malvetum.

Roślina lecznicza. Surowiec zielarski: liście Folium Stramoni i nasiona Semen Stramoni zawierają 0,1–0,6% alkaloidów tropanowych: hioscyjamina, atropina, skopolamina, apoatropina oraz saponiny triterpenowe, garbniki, flawonidy i hydroksykumarynę, a także w małej ilości atropamina, skopina, beladonina, nikotyna i dwuamina putrescyna, która wraz z kadaweryną i agmatyną zaliczane są do ptomain (czyli jadów trupich). Działanie: z liści i nasion wykonuje się preparaty, które ze względu na silnie trujące działanie mogą być stosowane tylko pod kontrolą lekarza. Używane są do leczenia dychawicy oskrzelowej, ostrych nieżytów oskrzeli, chorób neurologicznych oraz jako środki spazmolityczne. Skopolamina działa porażająco, zarówno na obwodowe nerwy przywspółczulne, jak i na ośrodkowy układ nerwowy, powodując znaczne zaburzenia intelektu, otępienie i dezorientację. Roślina ozdobna. Ze względu na ciekawe kwiaty bieluń dziędzierzawa oraz bieluń indiański zwany amerykańskim (tzw. „anielskie trąbki” – nowa nazwa łacińska: Brugmansia) stały się ostatnio roślinami uprawianymi w ogrodach i domach.

Bieluń dziędzierzawa ma w Polsce bardzo wiele nazw potocznych i ludowych: pinderynda (kieleckie), dędera (wielkopolska), denderewa (Mazowsze), ogórczak (środkowe Mazowsze), tondera, pindyrynda (Śląsk), cygańskie ziele (białostockie), świńska wesz (sandomierskie), bieluń podwórzowy, dendera, dendrak, durna rzepa. Ze względu na jego narkotyczne i trujące własności dawniej nazywano go także czarcim zielem, diabelskim zielem, trąbą anioła.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 21:26:39]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72985539. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.