Moczarka kanadyjska Elodea canadensis

Korzenie nie zawsze wykształcone – mają charakter fakultatywny. Pełnią tylko funkcję zakotwiczającą roślinę w podłożu, roślina składniki pokarmowe pobiera z wody przez liście. Są białe i nierozgałęzione. Włośniki powstają tylko w przypadku korzeni zagłębionych w dnie. Pokrój roślina korzeniąca się lub unosząca się w wodzie. Łodyga długa do 60 cm, rzadziej osiągająca nawet 3 m, cienka, nitkowata, gładka i okrągła na przekroju, zwykle obficie rozgałęziona. Międzywęźla mają długość 3–7 mm. Dzięki kanałom powietrznym pędy unoszą się w wodzie, część jednak płoży się po dnie i zakorzenia. Liście po trzy w okółku (rzadziej 4 lub 5), w dolnej części pędu czasem po 2 (naprzeciwległe). Następujące po sobie okółki skręcone są względem siebie o 60°. Liście mają od 6 do 13 mm długości (rzadko do 17 mm) i szerokość od 1 do 5 mm, kształtu podłużnie jajowatego lub równowąsko-lancetowatego (zwłaszcza na roślinach męskich liście są wyciągnięte i wąskie), ku szczytowi zwężone i zaostrzone lub tępe. Na brzegu są drobno ząbkowane (ząbki jednokomórkowe). Liście są płasko rozpostarte lub podgięte. U nasady występują dwie całobrzegie łuski śródpochwowe. Kwiaty drobne, rozdzielnopłciowe (wówczas roślina dwupienna), bardzo rzadko obupłciowe. W Europie tworzy niemal wyłącznie kwiaty żeńskie, kwiaty męskie stwierdzano tylko w Szkocji i Irlandii. Na antypodach w Nowej Zelandii występują tylko rośliny żeńskie, w Australii – tylko męskie. Owoce owalne jagody o średnicy ponad 6 mm, zawierające wrzecionowate nasiona o długości 4–5,7 mm. W Europie owoce nie były obserwowane.

Biologia i występowanie

Moczarka kanadyjska rośnie w wodach stojących i wolno płynących. Ma bardzo szeroką tolerancję ekologiczną wobec siedliska – występuje we wszystkich rodzajach wód, z wyjątkiem słonych i skrajnie ubogich w substancje organiczne oraz skrajnie dystroficznych. Zasiedla stoki den jezior, stawów i głębszych rowów, rzeki i inne zbiorniki, także astatyczne. Rośnie zwykle do głębokości nieco ponad 2 m, choć obserwowana była w czystych wodach nawet na głębokości 10 m (na Nowej Zelandii). Najlepiej rośnie w wodach przezroczystych, żyznych, bogatych w wapń i potas (powyżej 3 mg/l tlenku potasu K2O). Nie rośnie w wodnach pozbawionych żelaza. Nie toleruje silnego falowania. Ustępuje z wód przeżyźnionych, ale bardzo silnie rośnie w żyznym podłożu. W warunkach polskich pojezierzy nizinnych nieco częściej występuje na większej wysokości nad poziomem morza (mediana ok. 120 m n.p.m.) i o dłuższym czasie retencji (ok. dwóch lat). Obok gałęzatki kłębiastej (Cladophora glomerata) jest jedynym gatunkiem rośliny utrzymującym się w intensywnie użytkowanych kanałach żeglugowych. Toleruje takie warunki, ponieważ w miejscach takich rzadko lub wcale się nie korzeni, a powtarzające się uszkodzenia mechaniczne nie tylko przeżywa, ale wręcz umożliwiają jej one rozprzestrzenianie dzięki wysokiej zdolności do rozmnażania wegetatywnego. Moczarka kanadyjska odgrywa dużą rolę w zarastaniu zbiorników, zwłaszcza w fazie początkowej. Zarosnąć może całe misy płytkich jezior i stawów. W mniejszym stopniu jej występowanie przyczynia się do wypłycania zbiorników z powodu szybkiego rozkładu produkowanej przez nią biomasy. W Europie, na Nowej Zelandii i w Australii masowy rozwój moczarki ogranicza różnorodność miejscowej flory. Z inwazją moczarki w Europie wiązano ustępowanie m.in. przesiąkry okółkowej Hydrilla verticillata, jednak badania ekologiczne wskazują na nieco odrębne preferencje ekologiczne obu gatunków (moczarka preferuje wody bogatsze w fosforany, potas, sód i chlorki, z podłożem uboższym w materię organiczną). W obrębie naturalnego zasięgu notuje się z kolei ustępowanie moczarki z powodu inwazji gatunków europejskich – wywłócznika kłosowego Myriophyllum spicatum i przesiąkry okółkowej H. verticillata. W wielu miejscach w Europie moczarka kanadyjska ustępuje moczarce delikatnej (Elodea nuttallii), rozprzestrzeniającej się na tym kontynencie od połowy XX wieku. Przyczyną jest większa tolerancja moczarki delikatnej na zmiany warunków świetlnych oraz wzrost zawartości fosforanów w wodzie. Także gałęzatka kłębiasta (Cladophora glomerata) ogranicza wzrost moczarki z powodu skutecznej konkurencji o dwutlenek węgla i podnoszenia zasadowości wody. Moczarka kanadyjska jest rośliną pokarmową ptaków wodno-błotnych, zwłaszcza kaczkowatych, dla bobrów i piżmaków. Skupienia moczarki stanowią siedlisko dla wielu wodnych bezkręgowców oraz schronienie dla małych ryb i płazów. Na moczarkach żerują m.in. błotniarki stawowe oraz gąsienice Acentria ephemerella – jedynego gatunku motyla, który w postaci imago żyje pod wodą. Ponieważ ulistnione pędy moczarki kanadyjskiej pozostają żywotne do późnej jesieni i nierzadko zimują – rośliny te ułatwiają przetrwanie tego okresu faunie peryfitonowej. Stwierdzono allelopatyczną aktywność moczarki ograniczającą tworzenie się biofilmu sinicowego, który mógłby zmniejszać dostępność światła.