Poziomka pospolita Fragaria vesca

Poziomka pospolita (Fragaria vesca L.) – gatunek rośliny z rodziny różowatych. Inne zwyczajowe nazwy: czerwona jagoda, koziomka. Rośnie dziko w całej Europie, niemal w całej Ameryce Północnej oraz w Azji (z wyjątkiem wschodniej i południowej jej części). W Polsce gatunek jest pospolity na całym obszarze. Jest uprawiany w wielu krajach świata, również w Polsce.

Pokrój wysokość 5-20 (30) cm. Wytwarza sympodialne, długie i cienkie rozłogi (brak ich zwykle u odmian uprawnych). Liście głównie liście odziomkowe. Są trójdzielne i grubo piłkowane, środkowy listek na krótkim ogonku, boczne listki są bezogonkowe, o klinowatych, niesymetrycznych nasadach. Listki są luźno owłosione, na górnej stronie ciemnozielone, spodem sinawe lub szarawe. Kwiaty na łodygach wyrasta zwykle od 3 do 10 białych kwiatków na szypułkach tylko niewiele dłuższych od liści. Kwiaty promieniste o działkach kielicha odstających od „owocu”, który (po dojrzeniu) odrywa się od nich. Owoc soczyste, czerwone owoce pozorne bardzo podobne, lecz mniejsze od owoców truskawki. Nasiona rozsiewane przez zwierzęta lub ludzi (endochoria).

Biologia i występowanie

Bylina, hemikryptofit. Siedlisko: lasy, słoneczne brzegi lasów, polany, przydroża. Preferuje gleby wilgotne, żyzne i gliniaste. W górach występuje do piętra kosówki (w Tatrach do 1710 m n.p.m.). W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy zespołów (Cl.) Epilobietea angustifolii. Kwitnie w maju i czerwcu, kwiaty są zapylane przez owady.

Roślina uprawna Jest uprawiana w Europie od co najmniej XV wieku. Istotny wpływ dla uzyskania wartościowych odmian uprawnych miały niezależne od siebie odkrycia w Alpach odmian bezrozłogowej (var. eflagellis) i powtarzającej kwitnienie (var. semperflorens). Rośliny te stały się macierzystymi dla odmian uprawnych. W uprawie liczne odmiany uprawne, m.in. 'Regina'.Sztuka kulinarna Owoce o średnicy 1–2 cm są jadalne i smaczne. Osiągają najlepszy smak dopiero w pełni dojrzałości. Zawierają wartościowe kwasy organiczne, węglowodany oraz bardzo dużo witaminy C, a także witaminy A, B1, B2, B6, E, H, PP i sole mineralne: wapnia, fosforu, kobaltu, zwłaszcza zaś żelaza. W 100 g poziomek znajduje się 60 mg witaminy C, 212 mg kwasu asparaginowego i 132 mg kwasu glutaminowego. Ze względu na aromat nieprzetworzone poziomki są znacznie lepsze w natychmiastowym spożyciu niż hodowlane odmiany poziomek i truskawek. Stosuje się je także do wyrobu marmolad, kompotów i kruszonów. Dziś już znacznie rzadziej zbierane ze środowiska naturalnego z powodu mniejszej wydajności od odmian hodowlanych.Roślina leczniczaSurowiec zielarski – młode liście (Folium Fragariae). Zawierają flawonoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne, witaminy i inne substancje. Własności lecznicze mają jednak tylko liście z poziomek dziko rosnących – nie mają ich uprawiane odmiany ogrodowe. Działanie – ściągające, słabo moczopędne i ogólnie wzmacniające organizm. Stosuje się przy niektórych schorzeniach układu moczowego, nerek i schorzeniach żołądkowych związanych z biegunką.

Okazy poziomki pospolitej w postaci płonnych różyczek liści przyziemnych występują kilkakrotnie, wiernie odwzorowane, w tle malarskim scen w ołtarzu Wita Stwosza w Kościele Mariackim w Krakowie. Tylko jeden raz przedstawiony jest tam okaz owocujący tej rośliny. Gałązkę poziomki, z kwiatem i owocem, trzyma w dłoni „Madonna z poziomką” – przedstawienie Matki Boskiej z Dzieciątkiem na kolanach na obrazie (2 poł. XV w.), pochodzącym z żywieckiej parafii Narodzenia NMP (obecnie w Muzeum Narodowym w Krakowie).

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 22:10:45]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72985916. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • cechy kwiatów
    • pora kwitnienia
      • maj
      • czerwiec
    • barwa kwiatów
      • płatki białe
    • liczba płatków
      • płatków pięć
    • symetria kwiatu
      • promienista
    • kolor pyłku
      • owadopylność
    • znamiona słupka
      • liczne słupki
    • pręciki
      • liczne
    • kielich
      • działek 5
      • kieliszek
    • kwiatostan
      • groniasty
        • prosty
          • baldachogrono
  • ogólne
    • roślina lecznicza
    • roślina jadalna
    • roślina użytkowa
    • bylina
    • roślina heliofilna
    • gatunek rodzimy
    • roślina uprawiana
    • roślina pospolita
    • roślina ogrodowa
    • tworzy mieszańce
    • status gatunku we florze Polski
      • takson rodzimy lub trwale zadomowiony
    • dziko rosnący owoc jadalny
  • cechy owoców
    • kolor owoców
      • czerwone
    • rodzaj owoców
      • owoc pozorny
      • suche
        • orzeszki
  • cechy nasion
    • rozsiewanie nasion
      • antropochoria
      • zoochoria
  • cechy liści
    • nasada
      • klinowata
    • kolor liścia
      • ciemnozielone
      • od spodu szarozielone
    • brzeg liścia
      • grubo piłkowany
    • typ liści
      • lisc złożony
    • powierzchnia blaszki
      • obustronnie owłosiona
    • kształt blaszki
      • odziomkowe
  • siedlisko
    • Polany leśne
    • Skraje lasów
    • miejsca nasłonecznione
    • lasy mieszane
    • zręby
    • przydroża
    • suche łąki
    • zbiorowiska okrajkowe
    • gatunek charakterystyczny dla
      • (klasa) Cl. Epilobietea angustifolii R.Tx. et Prsg 1950 nirofilne zbiorowiska porębowe
    • krzewiaste zarośla
  • forma życiowa wg Raunkiæra
    • hemikryptofit
  • cechy łodygi
    • wygląd łodygi
      • rozłogi
    • szacowana wysokość łodygi
      • 5-30 cm