Wirtualny atlas roślin: Żółtlica drobnokwiatowa / Galinsoga parviflora

Żółtlica drobnokwiatowa (Galinsoga parviflora Cav.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych.

Łodyga wzniesiona lub podnosząca się, przeważnie do 40 cm wysokości. W górnej części dość mocno rozgałęziona, pędy słabo gruczołkowato owłosione (przynajmniej w górnej części). Liście ulistnienie naprzeciwległe, liście dołem szerokojajowate, górą jajowatolancetowate lub jajowate, ostro zakończone, o brzegach grubo ząbkowanych. Są wiotkie, krótkoogonkowe i niezbyt obficie owłosione. Kwiaty wytwarza drobne i liczne kwiatostany typu koszyczek z drobnymi białymi i żółtymi kwiatami. Wyrastające na cienkich szypułkach koszyczki mają średnicę do 5 mm. Ich okrywa zbudowana jest z kilku jajowatych listków. Od żółtlicy owłosionej różni się tym, że koszyczki są nieowłosione, a ich szypułki bardzo słabo. Brzeżne kwiaty w koszyczku to 5 kwiatów języczkowych o białych, 3-ząbkowych płatkach. Wewnątrz koszyczka żółte, obupłciowe kwiaty rurkowate o 5-ząbkowej koronie. Owoc drobna, grzbietobrzusznie spłaszczona, prążkowana i owłosiona niełupka. W koszyczkach występują 2 typy owoców (heterokarpia). Owoce powstające w środku koszyczka z kwiatów obupłciowych mają puch kielichowy w postaci grzebieniastych łusek o frędzlowanych brzegach, owoce powstające z brzeżnych kwiatów języczkowych mają tylko szczątkowy puch kielichowy.

Biologia i występowanie

Roślina pochodząca z Ameryki Środkowej i Południowej (Chile i Peru). Wprowadzona do kolekcji europejskich ogrodów botanicznych w 1798 r. Z ogrodów tych rozprzestrzeniła się w nowym środowisku, jest więc ergazjofigofitem. W Polsce po raz pierwszy odnotowano jej występowanie w 1807 r. Mimo, że pochodzi z obszarów o innym klimacie, doskonale zaaklimatyzowała się w Europie, a z czasem także na całym świecie. Obecnie jest gatunkiem kosmopolitycznym, poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach oraz na wielu wyspach. W Polsce jest rośliną pospolitą na całym obszarze i występuje nieco częściej od podobnej żółtlicy owłosionej (Galinsoga quadriradiata). Status gatunku we florze Polski: kenofit.
Rozwój
Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do października, a nawet do listopada (do pierwszych mrozów). Gatunek ciepłolubny. Pochodzi z obszarów o cieplejszym klimacie i jest wrażliwa na mróz, mimo to rozprzestrzenia się w Polsce. Rośnie bardzo szybko, zakwita już w cztery tygodnie od wykiełkowania. W ciągu roku roślina może wydać dwa lub trzy pokolenia. Rozmnaża się przez nasiona, które dojrzewają już w 12 dni od zakwitnięcia. Jedna roślina wytwarza ich wiele tysięcy. Kiełkują w temperaturze 5–27 °C, optymalna wynosi 22 °C. Nasiona z puchem kielichowym rozsiewane są przez wiatr, nasiona bez puchu pozostają w glebie po obumarciu rośliny (autochoria). W glebie mogą kiełkować zaraz po wysianiu się z rośliny i zachowują zdolność kiełkowania przez 2 lata. Bez problemu znoszą mrozy, mogą więc w glebie przetrwać zimę. Mogą jednak wykiełkować tylko wtedy, gdy znajdują się na głębokości nie większej niż 2 cm. Nasiona znajdujące się głębiej (np. wskutek orki) nie wykiełkują. Łodygi łatwo ukorzeniają się w glebie.
Siedlisko
Występuje na takich samych siedliskach ruderalnych i segetalnych, jak żółtlica owłosiona: nieużytki, wysypiska ziemi i gruzu, przychacia, szczeliny murów, place budów, parki, cmentarze. Często obydwa gatunki występują razem. Preferują takie same gleby; piaszczyste, piaszczysto-gliniaste lub próchnicze i obydwa są roślinami azotolubnymi. W uprawach rolnych żółtlica drobnokwiatowa jest chwastem, głównie w uprawach roślin okopowych i w ogrodach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Galinsogo-Setarietum.
Zmienność
Tworzy mieszańce z żółtlicą owłosioną (Galinsoga × mixta).
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 16.

W ziołolecznictwie ludowym okłady z żółtlicy (zarówno drobnokwiatowej, jak i owłosionej) stosowane były przeciw egzemie i w innych zmianach skórnych, a także do przemywania ran i jako środek wzmacniający organizm. Ziele zawiera witaminę C, sole mineralne, kwas kawowy i chlorogenowy, bioflawonoidy, kumarynowce, poliacetyleny i laktony. Żółtlice te nigdy nie znajdowały się w oficjalnym wykazie roślin leczniczych. Stosowano je w postaci soku, maceratów, pogniecionego ziela lub wykonanej z niego maści (utarte ziele zmieszane z olejem lnianym i tranem).
Młode pędy lub same liście można przyrządzać po zmieleniu jak szpinak, można też robić z nich sałatki z oliwą. Mają własności odżywcze i odtruwające. Jako warzywo są jadane w krajach południowo-zachodniej Azji.
W Andach od czasów Inków do dzisiaj żółtlica drobnokwiatowa jest uprawiana wraz z kukurydzą i jadana. W języku keczua ma nazwę guasca. Można ją kupić na targach.
Wyciąg z żółtlicy w postaci toniku, kremu lub oleju można używać do pielęgnowania cery suchej, łuszczycowej, alergicznej i naczyńkowej, rumieniowej, zaskórnikowej, z przebarwieniami i wysiękami.
Roślina wskaźnikowa. Jest doskonałym wskaźnikiem jesiennych przymrozków. Jej liście marzną dokładnie w temp. 0 °C, a szczytowe części roślin w temp. -1, -1,5 °C.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2019-09-15 00:05:05]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=57455773. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-04-15].
Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalovy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
The Plant List. [dostęp 2018-01-21].
Horst Klaaβen, Joachim Freitag: Profesjonalny atlas chwastów. Limburgerhof: BASF Aktiengeselschaft, 2004.
Discover Life Maps. [dostęp 2018-01-21].
Żóltlica drobnokwiatowa – opis szkodliwości i zwalczanie. [dostęp 2018-01-21].
Żółtlica – Galinsoga w ziołolecznictwie « Medycyna dawna i współczesna [dostęp 2018-01-20] .