Przytulia wonna Galium odoratum

Przytulia wonna, marzanka wonna (Galium odoratum) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny marzanowatych. Występuje w Europie i Azji, na obszarach o klimacie suboceanicznym. Rozprzestrzenia się także w innych rejonach świata o klimacie umiarkowanym. W Polsce jest dość pospolita na całym niżu.

Pokrój delikatna roślina o wysokości do 30 cm, wytwarzająca liczne pędy pachnące sianem (zapach kumaryny). Często tworzy zwarte łany. Łodyga podnosząca się, wątła, naga, czterokanciasta. Liście wyrastają w okółkach, po 6-9. Są siedzące z przylistkami, ciemnozielone, lancetowatego kształtu, z szorstkimi brzegami. Liście na środku łodygi są zwykle największe. Kwiaty na szczycie łodyg w baldachogronach wyrastają nieliczne, drobne kwiaty na krótkich szypułkach. Kwiatostany są z podsadkami, lub bez. Kielich kwiatowy niepozorny, korona o średnicy 4-6 mm z 4 białymi płatkami, jeden słupek, 4 pręciki. Owoc kulista rozłupnia z gęstymi haczykowatymi szczecinkami. Po dojrzeniu rozpada się na 2 rozłupki.

Biologia i występowanie

Bylina, geofit. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Jest owadopylna, zabezpieczeniem przed samozapyleniem jest przedprątność, jednak jeśli z jakichś powodów, np. długotrwałej złej pogody nie doszło do zapylenia krzyżowego, i tak powstają nasiona, łatwo bowiem dochodzi do samozapylenia, gdyż wyższe pręciki po dojrzeniu opadają swoimi pylnikami na znamię słupka. Nasiona roznoszone są przez zwierzęta i ludzi (zoochoria), przyczepiając się haczykami do ubrań i sierści. Rośnie w cienistych lasach liściastych, (szczególnie bukowe), zarośla. Wymaga gleb próchnicznych, dla których jest rośliną wskaźnikową. Jest rośliną cieniolubną, gatunkiem charakterystycznym dla rzędu (O.) Fagetalia. Roślina trująca Ze względu na zawartość kumaryny musi być stosowana z umiarem. Większe dawki mogą spowodować ból głowy i nudności.

Roślina lecznicza Surowiec zielarski: ziele Herba Asperulae zawiera glukozyzydy (m.in. asperuloza), kumarynę, garbniki, związki goryczowe, duże ilości polifenolokwasów, nieznaczne ilości flawonoidów (rutyna, kwercetryna). Działanie: przeciwbakteryjnie, rozkurczające, uspokajające. Napar z ziela zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych oraz mięśni gładkich układu pokarmowego i moczowego. Używany jest w zaburzeniach krążenia, żylakach (w tym hemoroidach), skurczach jelit i dróg moczowych. Pomaga także przy kamicy i dolegliwościach wątroby. Zbiór i suszenie: zbiera się przed kwitnieniem rośliny, przy ładnej pogodzie, suszy w miejscach przewiewnych i zacienionych. Podczas suszenia wydziela intensywną woń siana, po wysuszeniu czernieje. Roślina kosmetyczna Napar można pić w celu lekkiego przyciemnienia jasnej, bladej skóry. w tym samym celu ów napar można stosować jako kąpiel. Kumaryna stosowana jest jako substancja zapachowa w perfumach. Sztuka kulinarna Jest używana jako przyprawa do ciast, cukierków, napojów pitnych, zup, sosów i ziołowych herbatek. W okręgu berlińskim w Niemczech podawany jest sok z marzanki z piwem pszenicznym Berliner Weiße. Już 1200 lat temu w Niemczech wytwarzano winną nalewkę z marzanki (tzw. napój majowy). Służy do zwalczania moli (szkodników) oraz aromatyzowania niektórych gatunków wódek, win i tytoniu.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2022-12-18 00:10:36]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=69057080. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • cechy kwiatów
    • pora kwitnienia
      • kwiecień
      • maj
      • czerwiec
    • barwa kwiatów
      • płatki białe
    • kwiatostan
  • cechy liści
    • kształt blaszki
      • liście lancetowate
  • cechy łodygi
    • wygląd łodygi
      • łodyga czterokanciasta
      • łodyga gładka
  • ogólne
    • roślina trująca
    • roślina lecznicza
    • roślina jadalna
    • roślina użytkowa
    • bylina
    • częściowa ochrona gatunkowa
    • roślina kosmetyczna
    • geofit
    • roślina cieniolubna
    • roślina wskaźnikowa
    • Surowiec zielarski
  • cechy owoców
    • powierzchnia owocu
      • owłosiona
  • siedlisko
    • Lasy liściaste
    • zarośla