Wirtualny atlas roślin: Bodziszek żałobny / Geranium phaeum

Bodziszek żałobny (Geranium phaeum L.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny bodziszkowatych. W Polsce gatunek rzadki.

Pokrój wieloletnia roślina zielna o wysokości do 70 cm, tworząca kępy. Łodyga wzniesiona, rozgałęziona od nasady, owłosiona szorstko i ulistniona. Liście liście ozdobione dużymi czerwonawymi wybarwieniami. Liście dolne długoogonkowe, dłoniasto 5–7 – dzielne, o ząbkowanych szerokich odcinkach jajowatych, nacinano-karbowanych. Liście łodygowe skrętoległe, zmniejszające się ku górze. Kwiaty kwiaty liczne, zebrane po 2 na długich szypułkach na. Kwiaty duże, ciemne, czarnofioletowe lub czerwonobrunatne, płasko rozpostarte, o jajowatych płatkach, w miarę przekwitania odgiętych. Kwitnie od maja do lipca. Miodniki znajdują się u nasady pręcików zewnętrznego okółka. Kwiaty przedprątne, owadopylne, Niekiedy zakwita jesienią, w październiku. Owoc szorstko owłosiona rozłupnia. Roślina samosiewna. Po dojrzeniu nasion ości poszczególnych owocolistków budujących rozłupnię gwałtownie wyprostowują się do góry, wyrzucając nasiona (gładkie rozłupki).

Biologia i występowanie

Gatunek o zasięgu środkowo- południowoeuropejskim. Zwarty zasięg obejmuje góry Europy środkowej i południowej od Pirenejów, przez Masyw Centralny, Alpy, północne Apeniny, Bałkany po Karpaty. W Polsce przebiega północna granica zasięgu. Występuje przeważnie w górach, w piętrze regla dolnego bardzo rzadko po piętro kosówki – w Sudetach i Karpatach oraz południowej części kraju, rzadziej i w rozproszeniu na niżu (głównie w południowej części niżu -gdzie schodzi wzdłuż dolin rzecznych). W północnej i zachodniej części kraju jest gatunkiem dziczejącym, związanym z siedliskami antropogenicznymi.
Rośnie w cienistych, żyznych i średnio wilgotnych lasach liściastych – w lasach łęgowych, grądach i lasach dębowo-bukowych. Spotykana w zaroślach na obrzeżach lasów oraz na świeżych łąkach i w ziołoroślach. Optimum znajduje w lasach łęgowych i w ich okrajkach. Preferuje siedliska półcieniste, świeże, żyzne, gleby gliniaste i gliniasto-piaszczyste, mineralno-próchniczne, o odczynie obojętnym. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla zespołu roślinności Ass. Alnetum incanae.

Zastosowanie. Ze względu na swoje ładne kwiaty jest uprawiany jako ogrodowa roślina ozdobna. Oprócz typowej formy gatunku uprawiane są odmiany i kultywary o bardziej ozdobnych kwiatach, istnieją też odmiany o barwnych liściach. Nadaje się do ogrodów skalnych, na rabaty i jako roślina okrywowa. Odmiana Geranium phaeum var. lividum ma kwiaty bladoróżowe, kultywar `Lily Lovell` kwiaty duże i białe, a `Variegatum` liście żółto obrzeżone z różowymi plamami.
Uprawa. Najlepiej rośnie na słonecznym stanowisku i wlgotnej, ale przepuszczalnej ziemi. Rozmnaża się go z nasion wysiewanych wiosną lub przez podział rozrośniętych kęp jesienią.

Wśród substancji wyizolowanych z olejków pochodzących z części nadziemnych rośliny dominują pochodne kwasów tłuszczowych. Organy podziemne natomiast bogate są w kwas palmitynowy i kwas oleinowy.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2019-12-15 00:05:53]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=58217791. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-02].
zbiorowe: Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 978-3-8331-1916-3.
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
D. Gayówna, Ewa Śliwińska: Rośliny łąk. Warszawa: PZWS, 1960.