Cieszynianka wiosenna Hacquetia epipactis

Pokrój roślina do 25 cm wysokości. Tworzy przyziemną rozetkę liści wyrastających z przyziemnego, pełzającego kłącza, które u starszych okazów często jest rozgałęzione, składające się z segmentów o długości do 4 mm. Liście trój- lub pięciokrotnie dłoniastozłożone, odziomkowe, na długich ogonkach, o łatkach dodatkowo klapowanych i ząbkowanych. Kwiaty w rodzinie selerowatych wyróżnia się nietypowym kwiatostanem – pojedynczym baldachem o skróconych promieniach, w efekcie tworzącym główkę, podpartą pięcioma efektownymi podsadkami (bracteae) sprawiającymi wrażenie okwiatu. Składa się z 20–25 drobnych kwiatów. Są wśród nich dwa typy kwiatów. W środku znajdują się liczbowo przeważające kwiaty obupłciowe, na obwodzie krótkoszypułkowe kwiaty męskie. Działki kielicha są wyraźnie widoczne. Płatki korony odwrotnie sercowate, żółte, o długości do 1,5 mm. Pręcików 5. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Szyjki słupka dwie. Owoce rozłupnie do 3 mm długości, rozpadające się na wyraźnie żebrowane w górnej części rozłupki.

Biologia i występowanie

Występuje w dwu izolowanych od siebie regionach. Główny ośrodek jej występowania obejmuje północno-wschodnie Włochy, Słowenię, Chorwację i południowo-wschodnie Alpy austriackie, drugi, mniejszy występuje w Karpatach Zachodnich. Związane są z nim rozproszone i izolowane stanowiska na przyległym niżu. W Polsce najliczniej występuje na Pogórzu Cieszyńskim, rzadziej na Pogórzu Śląskim, a w Beskidzie Śląskim tylko na pojedynczych stanowiskach. Poza tym gatunek ten podawano z rozproszonych stanowisk na przyległych wyżynach (Śląskiej i Lubelskiej), płaskowyżach (Rybnicki i Głubczycki) oraz w dolinie górnej Odry; część z tych stanowisk już nie istnieje. Rozwój Bylina, hemikryptofit. Kłącze wrasta skośnie w górną, próchniczną warstwę gleby na głębokość 2–5 cm i może w niej rozrastać się przez kilkanaście lat. Wyrastają z niego parami lub po kilka mięsiste korzenie wrastające na głębokość do 40 cm. Kwitnie od marca do maja, owocuje w maju, czerwcu. Siedlisko Rośnie w lasach grądowych i w łęgach, preferuje żyzne i wilgotne gleby wapienne. Jest gatunkiem tolerancyjnym wobec pH podłoża, natomiast rośnie najlepiej przy umiarkowanym ocienieniu. W obrębie zasięgu rośnie głównie w lasach górskich. W Polsce występuje tylko w niższych partiach, nie wykraczając (z wyjątkiem kilku stanowisk) poza piętro pogórza. Najwyżej położone jej stanowisko (605 m n.p.m.) znajduje się w Koniakowie. Genetyka Liczba chromosomów 2n = 16.