Wirtualny atlas roślin: Barszcz Mantegazziego / Heracleum mantegazzianum

Barszcz Mantegazziego, barszcz kaukaski, barszcz mantegazyjski (Heracleum mantegazzianum) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych (Apiaceae). Pochodzi z regionu Kaukazu. Rozprzestrzeniony został początkowo jako roślina ozdobna w zachodniej części Europy i w Ameryce Północnej, gdzie rozprzestrzenił się jako gatunek inwazyjny. W Polsce po raz pierwszy notowany w drugiej połowie XX w. We florze Polski ma status kenofita. Jest kontrolowany, ale bez powodzenia. Blisko spokrewniony z równie kłopotliwym gatunkiem inwazyjnym, jakim jest barszcz Sosnowskiego.

Łodyga wysoka nawet do 5 m, gruba do 10 cm, pusta w środku. W górnej części silnie owłosiona, w dolnej mniej lub bardziej luźno owłosiona sztywnymi włoskami, szorstko bruzdowana, pokryta purpurowymi plamami. Liście skrętoległe, trzykrotnie-pierzastodzielne, osiągają do 3 m długości. Złożone są z wąskich i ostrych odcinków, na końcach wyciągniętych. Kwiaty zebrane w baldachy złożone o średnicy do 50 cm, posiadające 50–150 szypuł. Zewnętrzne płatki korony poszczególnych kwiatów są wydłużone, białe i mają długość do 12 mm. Owoc owalne i płaskie niełupki o średnicy około 1 cm.

Biologia i występowanie

W obszarze naturalnego zasięgu jest gatunkiem występującym w różnych zbiorowiskach ziołoroślowych, wykształcających się na polanach śródleśnych i w innych miejscach otwartych, nasłonecznionych, o wysokiej wilgotności powietrza, na żyznych i próchnicznych glebach. Rośnie w towarzystwie innych wysokich na 2–3 m roślin zielnych, przy czym w zbiorowiskach tych nigdy nie jest gatunkiem dominującym i jego udział rzadko przekracza 25%.

We wszystkich częściach rośliny, w tym we włoskach gruczołowych na łodygach i w liściach oraz w korzeniach, znajduje się olejek eteryczny zawierający m.in. związki kumarynowe (furanokumaryny). Związki te pełnią funkcję obronną – chronią roślinę przed owadami i patogenami. Zawartość furanokumaryn jest zmienna u różnych roślin. Zawartość i skład olejku eterycznego ulega także zmianom w trakcie sezonu wegetacyjnego. Poza wymienionymi związkami w jego skład wchodzą m.in. także: alfa-pinen, beta-pinen, kamfen, mircen, limonen, ocymen.

Toksyczność
Zawarte w wodnistym soku oraz w wydzielinie włosków gruczołowych furanokumaryny stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzi. Związki te w kontakcie ze skórą i w obecności światła słonecznego, w szczególności ultrafioletu, powodują oparzenia (fotodermatozę) II i III stopnia. Objawy pojawiają się przy naświetleniu promieniowaniem ultrafioletowym już po kilkunastu minutach od kontaktu, przy czym największa wrażliwość i natężenie pojawiania się objawów następuje w ciągu od 30 minut do 2 godzin od kontaktu z rośliną. Ponieważ zanim pojawią się objawy oparzeń mija długi czas, przy nieświadomości ryzyka ofiary oparzeń nierzadko intensywnie i długo mają do czynienia z rośliną (narażone są zwłaszcza dzieci, pracownicy zajmujący się utrzymaniem zieleni, rolnicy). Na siłę reakcji wpływ ma osobista wrażliwość poszczególnych osób, a poza tym zwiększa się ona w wysokiej temperaturze i przy dużej wilgotności powietrza, w tym także w przypadku silnego spocenia się. W ciągu 24 godzin nasilają się objawy w postaci zaczerwienienia skóry (erythema) i pęcherzy z surowiczym płynem (oedema). Stan zapalny utrzymuje się przez około 3 dni. Po tygodniu miejsca podrażnione ciemnieją (następuje hiperpigmentacja) i stan taki może utrzymywać się przez kilka miesięcy. Miejsca podrażnione na skórze zachowują wrażliwość na światło ultrafioletowe nawet przez kilka lat. Dodatkowo odkryto także działanie kancerogenne i teratogenne niektórych furanokumaryn wytwarzanych przez ten gatunek.

Barszczowi Mantegazziego poświęcony jest utwór zespołu Genesis pt. The Return of the Giant Hogweed, zamieszczony na albumie Nursery Cryme z 1971 roku.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 22:40:28]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=71934656. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.