Wirtualny atlas roślin: Honkenia piaskowa / Honckenya peploides

Honkenia piaskowa (Honckenya peploides L.) – gatunek rośliny reprezentujący monotypowy rodzaj honkenia (Honckenya) z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Występuje na plażach nadmorskich w strefie umiarkowanej i subarktycznej na półkuli północnej, także nad Bałtykiem. Bylina ta odgrywa istotną rolę w formowaniu wydm w pierwszym etapie ich powstawania. Przystosowaniem do warunków siedliskowych jest m.in. odporność na zawiewanie przez wiatr i wykorzystywanie pędzonych przez wiatr ziaren piasku do zapylenia. Dla siedlisk honkenii zagrożeniem jest przekształcanie wybrzeży wydmowych i masowy wypoczynek na plażach. Na dalekiej północy jest używana jako roślina jadalna.

Korzenie niepozorna na powierzchni roślina posiada osiągający do kilku metrów w głąb system korzeniowy sięgający do wód gruntowych (tam gdzie wody te zalegają płytko – korzenie są odpowiednio krótsze). Na dużych głębokościach korzenie są silnie rozgałęzione. Pokrój mięsista roślina, z rozesłanymi i podnoszącymi się łodygami. Często żółtawozielona. Zmienna pod względem cech wegetatywnych. Rośliny w północnej części zasięgu mają luźny pokrój, cienkie liście, wydłużone międzywęźla. W południowej części zasięgu są bardziej zwarte i mięsiste. Łodyga osiąga od kilkunastu do 30 cm długości, czterokanciasta. W dole płoży się i zakorzenia, w górze podnosi się. Poza pędami wznoszącymi się ku górze pod ziemią rozwijają się białe, poziomo rosnące kłącza, ukorzeniające się w węzłach, zwłaszcza w miejscach wilgotnych i wytwarzające pędy rosnące ku górze w roku następnym. Liście naprzeciwległe, ułożone zwykle w czterech liniach, mięsiste, jajowate, ku szczytowi zaostrzone, u nasady nieco zrośnięte. Mają tylko jedną żyłkę centralną. Osiągają do 20 mm długości i do 13 mm szerokości (rzadko bywają nieco większe). Kwiaty rozdzielnopłciowe lub rzadziej obupłciowe (zwykle albo słupki albo pręciki są niedorozwinięte), zebrane są w szczytowych wierzchotkach lub pojedyncze. Wyrastają na szypułkach o długości do 12 mm. Działki kielicha w liczbie 5 (rzadko 6) są zielone, jajowate, tępo zakończone i mięsiste. Osiągają do 5 mm długości i 3 mm szerokości. Płatki korony, także w liczbie 5 (rzadko 6), są białe lub lekko zaróżowione. W kwiatach męskich płatki są podobnej długości jak działki kielicha, w kwiecie żeńskim są nieco krótsze (do 4 mm długości). Pręcików jest 10, każdy z dużym, żółtym miodnikiem u nasady. Zalążnia jajowata, zakończona trzema krótkimi szyjkami. Owoce kuliste, żółte torebki o średnicy 6–10 mm, pękające trzema klapkami. Zawierają nieliczne nasiona.

Biologia i występowanie

Honkenia odgrywa dużą rolę w inicjowaniu powstawania wydm białych na odcinkach wybrzeży wydmowych, na których dochodzi do akumulacji piasków i przyrostu plaży na szerokość. Sztywne, mięsiste pędy i liście powodują zatrzymywanie się ziaren piasku pędzonych wiatrem i powstawanie inicjalnych wydm białych. Zasypane rośliny szybko rosną, rozgałęziają się i ponownie wznoszą ponad poziom piasku. Honkenia będąc rośliną przystosowaną do warunków plażowych, w miarę wzrostu wysokości wydmy wyraźnie ustępuje trawom typowym dla wydm – w Europie wydmuchrzycy piaskowej i piaskownicy zwyczajnej, a w Ameryce Północnej wydmuchrzycy Leymus mollis. Poza plażami piaszczystymi honkenia rośnie także na plażach żwirowych i kamienistych, także w szczelinach skał na brzegu morskim, na piaszczystych łachach wśród solnisk nadmorskich. Pojawia się miejscami także na piaszczystych i żwirowych brzegach rzek do 30 km w górę ich biegu. Dobrze znosi zarówno zasypywanie piaskiem jak i okresowe zalewanie. Honkenia piaskowa występuje na morskich wybrzeżach półkuli północnej między 30° i 80° szerokości geograficznej. Rośnie na piaskach wzdłuż atlantyckich wybrzeży Europy północnej i zachodniej, wzdłuż brzegów Morza Bałtyckiego i Północnego, najdalej na południe sięgając ciągłym zasięgiem środkowej Portugalii. Pojedyncze stanowiska stwierdzano także na południowych krańcach Półwyspu Iberyjskiego, a nawet nad Morzem Śródziemnym – na Lazurowym Wybrzeżu. Występuje na wybrzeżach w strefie arktycznej – wzdłuż północnej Azji, jest na wyspach Svalbard, wokół Grenlandii (z wyjątkiem wybrzeży na najdalszej północy), na wyspach Archipelagu Arktycznego, rośnie wzdłuż kontynentalnych wybrzeży Ameryki Północnej sięgając na południu Wirginii nad Atlantykiem i Oregonu nad Pacyfikiem. Poza wybrzeżem amerykańskim honkenia spotykana jest na Aleutach, na północno-wschodnich wybrzeżach Azji i na Wyspach Japońskich. Jako roślina zawleczona stwierdzona została także w Ameryce Południowej. W Polsce występuje wzdłuż całego wybrzeża Bałtyku, z wyjątkiem odcinków klifowych. Największe skupiska honkenii w Polsce występują na plażach wysp Uznam i Wolin w rejonie Bramy Świny. Honkenia piaskowa jest rośliną żywicielską dla przedstawiciela stonkowatych – tarczyka żółtawego (Cassida flaveola) oraz larw motyli: rolnicy szkółkówki (Agrotis vestigialis), ceglicy wilżynówki (Pyrrhia umbra), Sideridis albicolon, Euxoa cursoria. W 2008 w Ameryce Północnej odkryto populacje honkenii bardzo silnie porażone grzybem z rodzaju sypnik – Uromyces acuminatus z rdzowatych.

Roślina może być uprawiana i spożywana jako warzywo. Posiada nieco cierpki, kwaśny smak oraz delikatny aromat. Najlepiej smakuje przed kwitnieniem. Jest bogata w witaminę A i C. Liście mogą być także kiszone. Na Islandii rośliny są maczane w serwatce i fermentowane. Uzyskuje się w ten sposób napój o smaku przypominającym nieco olej z oliwek. Nasiona, których zbiór jednak jest trudny i nużący, używane są jako dodatek do potraw mącznych. Inuici mieszają też drobno siekane liście honkenii z tłuszczem reniferów i jagodami przyrządzając w ten sposób "inuickie lody". Poza tym honkenia bywa spożywana przez nich jako dodatek do tłuszczu foczego, na surowo i gotowana. Pędy honkenii po wielokrotnym przegotowaniu przechowywane są jako pożywienie zimowe.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2025-03-28 13:29:18]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=75034290. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.