Wirtualny atlas roślin: Widłaczek torfowy / Lycopodiella inundata

Widłaczek torfowy, widłak torfowy (Lycopodiella inundata) – gatunek rośliny z rodziny widłakowatych. Występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce jest gatunkiem rzadkim. Ma duże wymagania świetlne, wilgotnościowe i jest bardzo wrażliwy na zmiany siedliskowe. Na wielu obszarach zanika. W Polsce ma status gatunku zagrożonego i podlega ochronie prawnej.

Gametofit rozwija się częściowo na powierzchni ziemi i w wystającej części jest zielony (asymilujący). Ma kształt burakowaty lub walcowaty i osiąga zwykle do 3,6, czasem ponad 5 mm długości. W części nadziemnej tworzy płasko rozłożone, zielone, jedno- lub wielowarstwowe, asymilujące płaty. W zwężającej się części podziemnej rozwijają się nieliczne, bezbarwne chwytniki (ryzoidy). Gametangia powstają poniżej nasady płatów w części szczytowej przedrośla, z jednej jego strony rodnie, a z drugiej plemnie. Gametofity są ekstremalnie rzadko znajdowane w naturze – w Europie udało się to Karlowi Goebelowi w 1887, a w Ameryce Północnej Jamesowi G. Bruce'owi w 1972.

Biologia i występowanie

Stenobiont – roślina światłolubna, związana z siedliskami wilgotnymi i mokrymi o stabilnych warunkach wodnych (może też rosnąć w wodzie, zwykle o głębokości do ok. 5 cm), kwaśnymi, oligotroficznymi lub dystroficznymi. Zasiedla zwykle podłoże mułowo-torfowe, zalegające na mokrym piasku, rzadziej piaszczyste lub mułowo-piaszczyste na dnie zbiorników po obniżeniu ich lustra wody, przy czym w takich miejscach pojawia się zwykle krótkotrwale i na niewielkich powierzchniach. Ustępuje w wyniku wahań lub spadku poziomu wód gruntowych oraz konkurencji innych roślin. Przy braku konkurencji osiąga duże zagęszczenie pędów (do ponad 800 pędów zarodnionośnych na 1 m²), ale gdy wzrasta zwarcie runi – zanika. Jako gatunek pionierski zasiedlający nagie podłoża i ustępujący w wyniku sukcesji roślinności, wymaga oddziaływań powodujących powstawanie odpowiednich siedlisk. Jest gatunkiem tolerancyjnym w stosunku do odczynu gleby. Widłaczek ten rośnie na otwartych i wilgotnych torfowiskach przejściowych, na kwaśnych młakach turzycowych oraz w zatorfionych obniżeniach międzywydmowych, rzadziej na obrzeżach jezior oligotroficznych, na wilgotnych wrzosowiskach i murawach bliźniczkowych oraz na torfowiskach wysokich. Bywa notowany na stanowiskach antropogenicznych, np. w dołach potorfowych, piaskowniach itp. Najwyżej odnotowane jego stanowisko w Europie znajduje się w Alpach na wysokości 1500 m n.p.m., w Ameryce Północnej rośnie do 2000 m n.p.m. W fitosocjologii szkoły francusko-szwajcarskiej w Europie Środkowej uznawany za gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Rhynchosporion-albae i Ass. Rhynchosporetum albae. Gatunek holoarktyczny. Zwarty obszar jego zasięgu obejmuje większą część Europy (bez obszaru śródziemnomorskiego, Kotliny Panońskiej i krańców północnych) oraz wschodnią część Ameryki Północnej (od Labradoru po Wielkie Jeziora). Mniej liczne stanowiska ma w zachodniej części Ameryki Północnej (od Alaski po Kalifornię). We wschodniej Europie jest rzadki, podobnie na Syberii zanikając ku wschodowi. Rośnie na nielicznych stanowiskach także w północnych Chinach, w Japonii oraz na Azorach. W Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, głównie w paśmie pojezierzy, na Nizinie Śląskiej, Nizinie Mazowieckiej, Wysoczyźnie Siedleckiej, Polesiu Lubelskim i Roztoczu; rzadko na pobrzeżu Bałtyku i w niższych położeniach górskich. W polskich górach występuje bardzo rzadko, przy czym szereg stanowisk ma tu charakter historyczny. Potwierdzone stanowisko w XXI wieku znajduje się na torfowisku w Wołosatem (Bieszczady) oraz na Puściźnie Wielkiej (Kotlina Nowotarska). Występuje natomiast na słowackich stokach Babiej Góry i Beskidu Żywieckiego.

Ziele zawiera około 0,4–0,5% alkaloidów, głównie z grupy likopodyny. Specyficzne dla gatunku są inundatyna (5-ketono,2-β-hydroksylikopekuryna) i izoinundatyna. Oprócz nich stwierdzono: anhydrolikodolinę, klawoloninę (8β-hydroksylikodolina), dehydrolikopekurynę (5-keto-likopekuryna), likopodynę i likodynę. Z grupy fawcettyminy zidentyfikowano: likofleksynę, a z grupy pozostałych, innych strukturalnie alkaloidów – anhydrolikocernuinę i likocernuinę. W roślinach tego gatunku stwierdzono także obecność trzech flawonów: chrysoeriolu, luteoliny i apigeniny.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2025-03-30 06:21:55]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=74869001. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.