Wirtualny atlas roślin: Widłak goździsty / Lycopodium clavatum

Widłak goździsty, widłak babimór, czarcia drabina, widłak maczugowaty, czołga (Lycopodium clavatum L.) – gatunek rośliny z rodziny widłakowatych (Lycopodiaceae). Rośnie szeroko rozprzestrzeniony w strefie umiarkowanej na półkuli północnej oraz na obszarach górskich w strefie międzyzwrotnikowej. W Polsce szeroko rozprzestrzeniony gatunek rodzimy, częstszy na wschodzie, na wyżynach i w górach, w niektórych obszarach rzadki np. w zachodnim Mazowszu czy Pomorzu Szczecińskim.

Korzenie rozgałęzione wychodzące z pędów i mocujące je do podłoża na całej jego długości. Pokrój zarodnikowa roślina wieloletnia podobna do mchu. Łodyga długie do 1 m, płożące się pędy, częściowo pod ziemią, widlasto rozgałęzione, koloru zielonego z wzniesionymi do wysokości 20 cm gałązkami. Pędy i gałązki gęsto ulistnione. Liście całobrzegie, skrętoległe, wąskie, lancetowate, w górnej części łodygi gęste, rzadsze w dolnej. Liście prostopadle odstające od łodygi, jasnozielone, wygięte, ku górze zakończone białymi włoskami, które na końcach pędów tworzą białe pędzelki.

Biologia i występowanie

W zarodniach widłaków jednakozarodnikowych (usadowionych na liściach zarodnionośnych tworzących zazwyczaj kłos) powstają po mejozie identyczne zarodniki. Przedrośla widłaków jednakozarodnikowych są jednopienne, czyli na jednej roślinie tworzą się zarówno rodnie jak i plemnie. Po zapłodnieniu (w wodzie) z zygoty wyrasta nowa rozgałęziona łodyżka sporofitu. U współczesnych widłaków cały ten cykl może trwać nawet 25 lat (kilkanaście lat trwa rozwój samego przedrośla). Często rozmnaża się wegetatywnie. Jest rośliną trującą. Ziele zawiera alkaloidy (likopodynę, klawatynę, klawatoksynę), flawonoidy (apigeninę) i kwasy organiczne (wanilinowy, ferulowy). Zarodniki widłaka goździstego zawierają do 50% oleju, natomiast nie zawierają alkaloidów. Porasta torfowiska, wrzosowiska, widne suche bory i lasy mieszane, ze szczególnym upodobaniem lasów iglastych. Lubi ubogie gleby krzemowe, silnie zakwaszone i umiarkowanie suche. W górach występuje po piętro kosodrzewiny. Chamefit. Gatunek charakterystyczny dla zbiorowisk wrzosowisk i ubogich muraw bliźniczkowych klasy (Cl.) Nardo-Callunetea. Często tworzy duże łany będące wielkim klonem pochodzącym od jednego macierzystego osobnika. Odgrywa ważną rolę w poszyciu lasu, gromadząc wodę, oraz tworzy specyficzne zbiorowiska roślinne – torfowiska.

Jest rośliną leczniczą. Do celów leczniczych wykorzystywany jest wysuszony pyłek zarodnikowy. Ma działanie moczopędne i dezynfekujące drogi moczowe. Zalecany przy schorzeniach dróg moczowych, piasku w moczu i schorzeniach wątroby. Używany zewnętrznie jako zasypka na rany, wypryski oraz przy łuszczycy. Indianie Potawatomi używali dojrzałych kłosów zarodnionośnych w zaburzeniach menstruacyjnych, jako leku tamującego krew i jako leczniczego środka ściągającego. Wodny wyciąg ze świeżych liści farbuje płótno na kolor żółty, a z liści wysuszonych – na siny i zielony. Zarodniki w postaci proszku – likopodium – używane są lub były m.in. w odlewnictwie do wysypywania form precyzyjnych odlewów.

Według wierzeń ludowych pędy widłaka zawieszone pod powałą w dzień Bożego Ciała przeciwstawiały się siłom nieczystym oraz chroniły przed marami nocnymi. Pędy widłaka były stosowane jako ozdoba koszyków wielkanocnych i jako element palm wielkanocnych. Zwyczaj ten doprowadził do lokalnych eradykacji widłaka. Aby popularyzować wiedzę na temat ochrony widłaka i zniechęcić ludzi do włączania jego pędów do palm, w konkursach na najpiękniejszą palmę wielkanocną, w niektórych miejscowościach w Polsce (na przykład w Muszyńcu) dyskwalifikowano uczestników którzy się tego dopuścili. Poczta Polska wyemitowała 14 czerwca 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający widłaka goździstego o nominale 4,50 zł, w serii Rośliny chronione. Autorem projektu znaczka był Andrzej Heidrich. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r..

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 23:26:31]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72985984. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.