Czarnuszka siewna Nigella sativa

Czarnuszka siewna (Nigella sativa L.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Pochodzi z Iraku i Turcji, ale rozprzestrzenił się i obecnie jako gatunek introdukowany rośnie dziko w basenie Morza Śródziemnego. Jest też uprawiany w wielu krajach świata. W Polsce jest uprawiany i czasami przejściowo dziczejący z upraw (ergazjofigofit).

Łodyga wzniesiona i rozgałęziona o wysokości 10-40 cm. Liście podwójnie pierzastosieczne o równowąskich, nitkowatych odcinkach. Kwiaty dość duże, o średnicy do 3 cm, pojedynczo wyrastające na szczycie pędów. Działki kielicha od białych do bladobłękitnych z błękitnym unerwieniem i szczytach seledynowych. Działki okwiatu szerokojajowate, przekształcone w dwuwargowe miodniki osadzone na trzonkach. Owoce składają się z 5 do 10 mieszków, całkowicie zrośniętych ze sobą, pokrytych brodawkami i gruczołami. Nasiona poprzecznie zmarszczone, kanciaste, czarne, o silnym aromatycznym zapachu i ostrym, korzennym smaku.

Biologia i występowanie

Roślina jednoroczna. Dziko występuje na siedliskach ruderalnych i jako chwast zbożowy. Roślina miododajna, kwitnie od maja do września. Liczba chromosomów 2n=12.

Roślina użytkowa, znana już w Asyrii. W Starożytnym Egipcie znana co najmniej od 1550 r. p.n.e. Dwa dzbany z jej nasionami znaleziono w grobie Tutenchamona (ok. 1342-1339 r. p.n.e.). Wymieniona jest w biblijnej Księdze Izajasza (28,27-28). Początkowo prawdopodobnie uprawiana była jako roślina przyprawowa, później dopiero jako roślina lecznicza. O jej leczniczych własnościach po raz pierwszy pisze Dioskurides. W średniowieczu uprawiali ją mnisi w przyklasztornych ogródkach, rosła także w ogrodzie Ludwika Pobożnego. Roślina lecznicza: Surowiec zielarski: Nasienie czarnuszki – Semen Nigellae. Z nasion wytwarza się olejek z czarnuszki siewnej – Oleum Nigelle. Zbiera się je, gdy większość mieszków zmieni barwę na brunatną, co w Polsce następuje w połowie września. Nasiona zawierają do 40% tłuszczu, do 1,5% olejków eterycznych, saponinę – melantynę (silnie trującą dla ryb, ale w dużych ilościach szkodliwą również dla organizmów stałocieplnych), garbniki, gorycz – nigellinę i alkaloid – damasceinę. Działanie: Żółciopędne, moczopędne, wiatropędne, przeciwbakteryjne, przeciwbólowe, przeciwrobacze, przeciwzapalne, grzybobójcze, rozkurczające na mięśnie gładkie, wzmaga wydzielanie mleka, poprawia trawienie, reguluje miesiączkę, obniża poziom cukru i wzmacnia odporność. Wewnętrznie napar z rozdrobnionych nasion jest używany przy nieżytach krtani, oskrzeli i nosa, w chorobach wątroby, przy kamicy żółciowej, skąpomoczu. Zewnętrznie napary używane są przy trądziku, atopowym zapaleniu skóry i grzybicach skóry. Sztuka kulinarna: Nasiona czarnuszki mają ostry, korzenny smak i jako przyprawa są dodawane do serów, pieczywa, i niektórych tłustych mięs. Nasiona stosowane były w kuchni staropolskiej m.in. do przyprawiania pieczywa np. podpłomyków Nasiona dodaje się do kiszonej kapusty i ogórków konserwowych. Używane są jako substytut pieprzu w dietach, w których nie wolno używać ostrych przypraw. Olej z nasion jest dodatkiem do niektórych likierów. Olej z nasion wykorzystywany jest w produkcji niektórych słodyczy. Liście mogą być wykorzystywane jako przyprawa – mają więcej witaminy C, niż natka pietruszki. Roślina ozdobna uprawiana na rabatach, a także na kwiat cięty do wiązanek, bukietów itp. (dekoracyjne są również jej owoce). Jeszcze bardziej dekoracyjne pędy i owoce ma czarnuszka damasceńska. Olejku czarnuszki używa się do produkcji perfum. W dawnej Polsce była używana przez biedną ludność jako przyprawa zastępująca zbyt drogie dla ludzi przyprawy wschodnie.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 23:50:51]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72985429. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • cechy kwiatów
    • pora kwitnienia
      • maj
      • czerwiec
      • lipiec
      • sierpień
      • wrzesień
    • symetria kwiatu
      • grzbiecista
  • cechy liści
    • kształt blaszki
      • liście wąskie i wydłużone
      • liście równowąske
  • cechy łodygi
    • wygląd łodygi
      • łodyga gałęzista
      • łodyga wzniesiona
  • cechy owoców
    • powierzchnia owocu
      • pomarszczona
    • kolor owoców
      • czarne
  • ogólne
    • roślina trująca
    • roślina lecznicza
    • roślina jadalna
    • roślina miododajna
    • roślina ozdobna
    • chwast
    • roślina użytkowa
    • roślina jednoroczna
    • Surowiec zielarski
    • roślina przyprawowa
    • trawa
    • status gatunku we florze Polski
      • ergazjofigofit