Wirtualny atlas roślin: Szczawik zajęczy / Oxalis acetosella

Szczawik zajęczy (Oxalis acetosella L.) – gatunek rośliny z rodziny szczawikowatych (Oxalidaceae). Występuje niemal w całej Europie, na południe sięga po Hiszpanię, Włochy, Półwysep Bałkański i południową część Rosji. Występuje również na Kaukazie, Syberii, w Japonii oraz w Ameryce Północnej i Południowej. Jest pospolity na terenie całej Polski i w niższych położeniach górskich.

Pokrój drobna bylina, osiągająca 8-15 cm wysokości. Łodyga cienka, pełzająca, posiada łuskowate i cienkie rozłogi. Liście trójlistkowe, cienkie, długoogonkowe, przypominają swym wyglądem liście koniczyny. Wszystkie odziomkowe, odwrotnie sercowate z krótkimi ogonkami. Kwiaty kwiaty promieniste o symetrii 5-krotnej. Pojedyncze, dłuższe od liści, pięciopłatkowe, delikatne, płatki białe, zwykle czerwono żyłkowane z żółtą plamką u nasady. Trafiają się okazy o różowych kwiatach. Działki kielicha krótkie, zrośnięte nieco u nasady, pojedynczy słupek z główkowatym znamieniem i 10 pręcików. Owoce wydłużona, naga, 5-kanciasta torebka. Nasiona jajowate o zaostrzonych końcach.

Biologia i występowanie

Bylina, geofit i hemikryptofit. Występuje w cienistych lasach liściastych i szpilkowych oraz w zaroślach. Jest rośliną kwasolubną, cieniolubną i przystosowaną do środowiska wilgotnego. Kwitnie od kwietnia do maja, czasem jesienią. Roślina miododajna, nektar znajduje się we wgłębieniu u podstawy płatków. Zwabione do niego muchy i chrząszcze przy okazji dokonują zapylenia krzyżowego. W lecie roślina wytwarza także inne, niepozorne kwiaty klejstogamiczne, które są samopylne. Nasiona wyrzucane są z pękającej torebki na odległość do 2,3 m. Łupina tej torebki jest dwuwarstwowa – od wewnątrz twarda, od zewnątrz mięsista. Komórki warstwy zewnętrznej pęcznieją tak, że ciśnienie w ich wnętrzu osiąga 17-18 atmosfer. W efekcie działania takich sił łupina torebki gwałtownie się rozrywa, a wywijając się wyrzuca nasiona. Listki szczawika w nocy i przy niepogodzie stulają się. Zjawisko to zwane jest "snem roślin" i przyczynia się do regulacji wyparowywania wody przez roślinę.

Roślina leczniczaSurowiec zielarski: liście i kwiatostan Działanie: właściwości moczopędne, a także źródło witaminy C. Stosowanie: przykładać stłuczone liście na rany. W stanach zapalnych dziąseł żuć świeże liście. Napój ze świeżych liści obniża gorączkę i działa moczopędnie oraz uzupełnia niedobór witaminy C. Używany był dawniej w lecznictwie jako odtrutka przy zatruciach arsenem i rtęcią, przy zaburzeniach menstruacji u kobiet oraz do leczenia krzywicy i miażdżycy. Zbiór i suszenie: liście zbiera się na wiosnę i wczesnym latem. Suszy się w warunkach naturalnych. Przeciwwskazania Nie należy szczawika spożywać przy chorobach nerek, dróg moczowych i gruźlicy. Duże dawki mogą mieć działanie toksyczne. Inne zastosowania Dawniej używany był do farbowania tkanin, jako środek czyszczący, a także wytwarzano z niego kwas mrówkowy. Z liści przyrządzano dawniej sałatki, zupy i napoje orzeźwiające.

Ze względu na stosunkowo wysoką zawartość szczawianów, roślina ta powinna być spożywana z umiarem. Zawartość szczawianów w szczawiku zajęczym jest podobna jak w szpinaku, lecz większa niż w kapuście czy sałacie.
Wykazano, że liście szczawika są bogatym źródłem antyoksydantów, których zawartość zależy od wieku rośliny. 100 g surowych liści zawiera m.
in:

ok. 6-12 mg β-karotenu
ok. 55-70 mg kwasu askorbinowego
od 2 mg (w świeżych liściach) do 23 mg (w starych liściach) tokoferoli
ok. 12-14 mg ksantofili
ok. 90-120 mg rutyny (jej zawartość jest porównywalna z zawartością w kaszy gryczanej, jednego z głównych źródeł rutyny)
ok. 130-180 mg flawonoidów

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2022-01-09 00:59:23]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=65884482. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.