Wirtualny atlas roślin: Wielosił błękitny / Polemonium caeruleum

Wielosił błękitny (Polemonium caeruleum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny wielosiłowatych (Polemoniaceae). Lokalna nazwa rośliny to koziełek. W Polsce jest uprawiany i czasem dziczejący.

Łodyga wzniesiona, słabo rozgałęziająca się, dosyć gruba, dołem naga, w górnej części gruczołowata. Osiąga wysokość do 100 cm (wraz z kwiatostanem), Jest obła, ulistniona i pusta w środku. Pod ziemią mięsiste, silnie ukorzenione i nierozgałęzione kłącze. Liście ulistnienie skrętoległe, liście odziomkowe ogonkowe, środkowe liście łodygowe na krótkich ogonkach, wyższe bezogonkowe, wszystkie zaś złożone z licznych (do 27), nieparzysto-pierzasto ułożonych listków. Listki mają eliptycznojajowaty kształt i zaostrzone końce. Kwiaty zebrane w wiechy na szczycie łodyg. Kielich zrosły o jajowatych, tępo zakończonych ząbkach. 5 płatków korony o barwie fioletowe lub niebieskiej, spotyka się jednak formy białe. Korona ma długość 15–20 mm, wolne części jej płatków są dwukrotnie dłuższe od części zrośniętej w rurkę. Słupek pojedynczy z trójdzielnym znamieniem. 5 pręcików z dużymi, pomarańczowymi pylnikami, o nitkach dołem owłosionych. Kwiaty wyrastają na pokrytych gruczołami szypułkach, pachną miodem. Owoc trójdzielna torebka z licznymi trójgraniastymi nasionami o długości ok. 2,5 mm i ostrych kantach.

Biologia i występowanie

Występuje w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Azji i Europie zwarty zasięg występowania ciągnie się od Europy Środkowej przez Europę Wschodnią po Syberię. Oprócz tego występuje na oderwanych od głównego zasięgu obszarach w Skandynawii, w Alpach, Pirenejach i Wielkiej Brytanii. Rośnie także w Ameryce Północnej (na Alasce i w północnej Kanadzie). W Polsce występuje na rozproszonych stanowiskach, głównie na niżu: na Pomorzu Zachodnim i Wschodnim, Podlasiu, na Lubelszczyźnie (proponowany rezerwat Wielosił) i w Puszczy Białowieskiej. Część z podanych dawniej w tych regionach stanowisk już nie istnieje. W Karpatach nie są obecnie znane żadne naturalne jego stanowiska. Na jedynym naturalnym stanowisku w Karpatach na Jaworzynie Krynickiej już wyginął, inne dawniej podawane (w 1890 r.) stanowiska w Tatrach (w Dolinie Kościeliskiej i pod Wołoszynem) miały charakter synantropijny. Podobnie synantropijny charakter mają stanowiska w Pieninach i Bieszczadach. Roślina osiąga w Polsce południową granicę swego zasięgu. Jest reliktem glacjalnym. Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina miododajna. Rozpoczyna wegetację na przedwiośniu, gdy występują jeszcze nocne przymrozki i nawraca zima. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania do 3 lat. Siedlisko: zarośla, brzegi potoków, mokre łąki. Spotykana w olszowych lasach łęgowych, torfowiskach niskich i przejściowych oraz w zbiorowiskach okrajkowych. Występuje tylko na wilgotnych siedliskach. Kwiaty są przedprątne i zapylane przez błonkówki, lub samopylne. Liczba chromosomów 2n = 18.

Roślina uprawna: uprawiany jako roślina ozdobna i roślina lecznicza. Po raz pierwszy został wprowadzony do uprawy w Bułgarii i na terenie byłego ZSRR. Roślina lecznicza: Surowiec zielarski: kłącze i korzenie. Zawierają trójterpenowe saponiny, kwasy organiczne, olejki eteryczne, żywice, tłuszcze, białka, skrobię, flawonoidy, kumarynę. Działanie: wykrztuśne, uspokajające, obniżające ciśnienie krwi, przyspieszające jej krzepnięcie, a także zmniejszające poziom cholesterolu. W postaci wywarów, naparów, nalewek używany jest do leczenia schorzeń dróg oddechowych, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, przy drgawkach, nerwicach, padaczce. Stwierdzono, że bardzo pomaga przy zmęczeniu wiosennym, apatiach, astenii i zwiększa odporność na choroby. W celu uniknięcia drażniącego na układ pokarmowy działania saponin, spożywa się go po jedzeniu. Preparaty wielosiłu mogą być bezpiecznie stosowane przez długi czas. Zbiór i suszenie: kłącze wraz z korzeniami wykopuje się w drugim roku uprawy, jesienią. Czyści się je z ziemi, płucze, kroi na drobniejsze kawałki i suszy na słońcu lub w suszarni w temperaturze 50-60 °C.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-09 00:30:56]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72986162. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.