Topola osika Populus tremula

Topola osika, osika, topola drżąca (Populus tremula L.) – gatunek drzewa należący do rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Najpospolitszy gatunek topoli w Polsce.

Pokrój drzewo osiąga wysokość do około 30 m. W pierśnicy osiąga do około 1 m. Posiada smukły pokrój. Jest to drzewo szybko rosnące, lecz krótkowieczne. Rzadko przekracza 100 lat życia. Najstarszą i najgrubszą osiką w Polsce jest należący do Lasów Państwowych okaz rosnący w Jastwi w gminie Dębno w województwie małopolskim. Drzewo to ma wysokość 37,5 m i obwód w pierśnicy 497 cm (2021 r.) Wiek tego okazu określono na 160–170 lat, co jest niespotykanym zjawiskiem w obrębie gatunku (zobacz też: topola osika z Jastwi). Najwyższa osika w Polsce, a być może także w Europie, rośnie w Białowieskim Parku Narodowym i osiąga ponad 41 m wysokości. Pędy młode gałązki są nagie, brunatne i połyskujące. Pędy skrócone liczne i wyraźne. Pączki stożkowate i ostro zakończone, lśniące (jakby lakierowane), ciemne, brunatne i nieco lepkie. Liście ulistnienie skrętoległe. Liście są prawie okrągłe. Mają długość do 10 cm. Są grubo i nierówno ząbkowane. Młode listki są pokryte szarym kutnerem, jednak wcześnie stają się nagie. Ogonek liściowy bocznie spłaszczony, wiotki i dłuższy od blaszki, dzięki czemu liście szeleszczą pod wpływem nawet niewielkiego wiatru. Liście na pędach odroślowych mają inny kształt; są sercowate, drobno piłkowane i zwykle większe. Kwiaty roślina dwupienna – na jednym drzewie występują tylko kwiaty jednej płci – albo męskie, albo żeńskie. Zebrane są w kotki. Kotki męskie mają długość 5–8 cm, a ich kwiaty mają po 8-15 pręcików o purpurowych pylnikach. Ich ciemnobrązowe przysadki są głęboko palczasto wrębne i mają długie srebrzyste włoski. Kotki żeńskie w czasie kwitnienia mają długość 4–6 cm, w czasie owocowania wydłużają się do 8–12 cm. Słupki o dwóch karminowoczerwonych lub różowych znamionach, podzielonych na szerokie klapy. Kwitnie w marcu i kwietniu przed rozwojem liści. Jest wiatropylna. Pień wysoki, prosty, zaznacza się niemal do wierzchołka. Kora początkowo jasna, oliwkowokremowa i gładka z małymi czarnymi romboidalnymi przetchlinkami. W starszym wieku ciemnoszara i spękana w dolnej części.

Biologia i występowanie

Szeroko rozprzestrzeniony gatunek euroazjatycki. Występuje w północnej Afryce, całej Europie aż po 70° szer. płn. oraz w Azji bez jej części południowej. W Polsce jest pospolita na całym obszarze. Siedlisko i wymagania: Rośnie w lasach i zaroślach na niżu i w górach. Swoim pionowym zasięgiem sięga wyżej niż buk; w Alpach aż do wysokości 1530 m n.p.m., w Karpatach do 1150 m, w Tatrach do 1425 m. Na południowych terenach swojego zasięgu występuje niemal wyłącznie w górach. Ma średnie wymagania glebowe (jest pod tym względem najmniej wymagająca wśród wszystkich gatunków topoli). Obumiera na glebach bardzo podmokłych albo bardzo suchych. Jest wytrzymała na mróz i upały, światłolubna. Gatunek pionierski – jako jeden z pierwszych gatunków drzew wyrasta na porębach, nieużytkach rolnych, pogorzeliskach. Na zajętych przez siebie terenach utrzymuje się długo, nawet jeśli warunki środowiska znacznie się zmieniają. Charakterystyka fitosocjologiczna: Występuje w licznych ekotypach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku zespołów (All.) Sambuco-Salicion. Gatunki powiązane: Jest jedyną rośliną żywicielską larw ginącego gatunku chrząszcza opiętka białowieskiego.

Roślina lecznicza Surowiec zielarski – zebrane wczesną wiosną pączki (Gemmae Populi). Zawierają glikozydy fenolowe (m.in. salicyna, populina), olejki eteryczne, garbniki, żywice, sole mineralne flawonoidy Działanie: moczopędne, słabo napotne, przeciwgorączkowe. Obniża poziom mocznika i innych szkodliwych metabolitów w organizmie. Podobne działanie mają również pączki topoli białej, balsamicznej i czarnej. Drewno używane jest do wyrobu zapałek, celulozy, różnorodnych sprzętów gospodarstwa domowego. Jako materiał opałowy ma średnią wartość energetyczną. Z osiki wytwarzano legendarne husarskie kopie. Z czasów Augusta II zachował się opis kopii husarskiej: była blisko trzy sążnie długa, gruba u tuleii jak ramię, a lekka i składna. Drzewco miała z młodej prostej osiki, wydrążone u spodu, żółto pokostowane. Używana jest do rekultywacji hałd i wyrobisk.

Osika owiana jest licznymi legendami. Według jednej z nich osika drży ze zgrozy od czasu, gdy Kain zabił Abla osikowym kołkiem. Na drzewie osiki, według niektórych legend, ukrzyżowano Chrystusa. Na osice powiesić się miał Judasz. Wampiry znane z legend i kultury można było unieszkodliwić wbiciem w serce kołka osikowego. Dlatego też Rzędzian w adaptacji filmowej powieści „Ogniem i mieczem” H. Sienkiewicza po zabiciu Horpyny użył jeszcze osikowego kołka, aby mieć pewność, że ta na pewno już nie wstanie. W południowo-wschodniej Polsce używano osikowych kołków do przybijana wieka trumny, co miało zapobiec wydostaniu się duchów zmarłych, które mogłyby w nocy nachodzić i straszyć ludzi. W północno-wschodniej Polsce istniał żywy jeszcze przed II wojną światową przesąd, że wyrwanie osiki zwiastuje śmierć.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-09 00:35:27]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72985590. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • cechy kwiatów
    • pora kwitnienia
      • marzec
      • kwiecień
      • wyprzedzające rozwój liści
    • barwa kwiatów
      • płatki różowe
      • płatki czerwone
      • płatki purpurowe
  • cechy łodygi
    • szacowana wysokość łodygi
      • wyższa od człowieka (> 200 cm)
  • cechy liści
    • kształt blaszki
      • liście sercowate
      • liście okrągłe
      • sercowatojajowate
      • jajowatokoliste
    • ogonek liściowy
      • spłaszczony
      • wiotki
    • liście przykwiatowe
      • przysadki
    • kształ pąków
      • ostre
      • jajowate
      • lepkie
    • brzeg liścia
      • grubo ząbkowany
  • ogólne
    • drzewo
    • krzew
    • roślina lecznicza
    • roślina pionierska
    • roślina użytkowa
    • roślina żywicielska
    • gatunek rodzimy
    • Surowiec zielarski
    • tworzy mieszańce
    • drzewo szybko rosnące
  • forma życiowa wg Raunkiæra
    • megafanerofit
  • siedlisko
    • nieużytki
    • zarośla
    • Tatry
  • cechy drzew i krzewów
    • cechy korony
      • regularna
    • kwiaty
      • drzewo dwupienne
      • kotki zwisające
    • wysokość
      • 15-25 m
    • cechy kory
      • zielonawooliwkowa
    • nasiona
      • z białymi włoskami