Wirtualny atlas roślin: Pierwiosnek bezłodygowy / Primula vulgaris

Pierwiosnek bezłodygowy, pierwiosnka bezłodygowa (Primula vulgaris Huds.) – gatunek rośliny należący do rodziny pierwiosnkowatych (Primulaceae). Występuje w stanie dzikim od zachodniej i południowej Europy po północną Afrykę, Krym i Azję Mniejszą. W Polsce w stanie dzikim uznany za wymarły, często natomiast uprawiany w ogrodach i przejściowo dziczejący.

Liście podługowate, klinowato zwężone w krótki, oskrzydlony ogonek, nieregularnie ząbkowane, spodem miękko owłosione, pomarszczone. Mają długość 5–20 cm, na brzegach mają długie rzęski i są owłosione na nerwach spodniej strony blaszki. Kwiaty wyrastają na szypułkach o długości do 10 cm i zebrane są w odziomkowy baldaszek. Kielich o długości do 17 mm (u typowej formy) jest zielonożółty, ma 5 zaostrzonych i wciętych niemal do połowy łatek o ostrych, oskrzydlonych krawędziach. Korona 5-płatkowa, siarkowożółta o płatkach odwrotnie jajowatych, talerzykowato rozpostartych i nieco wyciętych na szczycie. W gardzieli korony znajdują się ciemniejsze plamy. Wewnątrz korony 1 słupek i 5 pręcików. U odmian ogrodowych kwiaty różnobarwne Pokrój wysokość do 10 cm. Roślina nie wytwarza rozłogów. Charakterystyczna cechą jest brak łodygi. Owoc otwierająca się ząbkami na szczycie jajowata torebka krótsza od kielicha. Nasiona o długości ok. 2,5 mm.

Biologia i występowanie

Rozwój
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w marcu i kwietniu. W kwiatach występuje Różnosłupkowość, celem której jest zapobieganie samopylności. Zarówno w warunkach naturalnych, jak i w uprawie częściej występują kwiaty o długich słupkach, które są bardziej odporne na samozapylenie. Roślina owadopylna, zapylana przez motyle, pszczołowate i drobne owady. Nasiona posiadają elajosom, dojrzewają w czerwcu i rozsiewane są przez mrówki. Obserwacje wykazały, że mrówki przenoszą je na odległość do 4 m. Roslina rozmnaża się także wegetatywnie przez tworzenie bocznych rozetek – nawet w liczbie kilkunastu przy jednym okazie.
Siedlisko
łąki, świetliste zarośla, lasy.
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Molinio-Arrhenatheretea. Liczba chromosomów 2n= 22.
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 22. Tworzy mieszance z pierwiosnkiem wyniosłym i pierwiosnkiem lekarskim.

Roślina ozdobna do ogródków i na rabaty. Wytworzono wiele odmian i mieszańców o różnobarwnych kwiatach. Występują także odmiany o kwiatach pełnych. W uprawie ogrodowej oprócz typowego gatunku znajdują się także mieszańce z pierwiosnkiem lekarskim (P ×brevistyla DC.), p. wyniosłym (P. ×digenea Kerner) i p. gruzińskim.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2018-12-04 22:22:53]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=52302783. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kazimierz Zarzycki. Kraków: IB PAN, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.
Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-08-15].
The Plant List. [dostęp 2017-03-01].
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-12].
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

Przypisane cechy

	ogólne	roślina ozdobna
	ogólne	roślina użytkowa
	ogólne	bylina
	barwa kwiatów	płatki żółte
	liczba płatków	płatków pięć
	symetria kwiatu	symetria talerzykowata
	kształt blaszki	liście lancetowate
	kształt blaszki	liście najszersze przy końcu
	kształt blaszki	liście klinowate
	ulistnienie	liście owłosione
	ulistnienie	ząbkowany
	rodzaj owoców	torebki
	szacowana wysokość łodygi	do kostki (0 < x < 15 cm)
	pora kwitnienia	marzec
	pora kwitnienia	kwiecień