Wirtualny atlas roślin: Śliwa domowa / Prunus domestica

Śliwa domowa (Prunus domestica L.) – poliploidalny gatunek roślin wieloletnich należący do rodziny różowatych, nie występujący w stanie dzikim. Formy wyjściowe powstawały prawdopodobnie wielokrotnie w warunkach naturalnych w wyniku samoistnego krzyżowania się dwóch dziko rosnących gatunków ałyczy (P. cerasifera) i śliwy tarniny (P. spinosa) lub wprost z poliploidalnych, dzikich form ałyczy. Ojczyznę śliwy domowej sytuuje się zwykle w rejonie Kaukazu, czasem też Azji Mniejszej i Zakaukazia. Dalsze różnicowanie śliw domowych wiązało się z częstym krzyżowaniem wstecznym i selekcją odmian hodowlanych. Prawdopodobnie odmiany o pestkach łatwo odchodzących od miąższu owocu powstały ze skrzyżowania ałyczy z bałkańskim gatunkiem P. cocomilia. Śliwy do uprawy wprowadzili Persowie, a w Europie Grecy i Rzymianie. Hodowla ich i selekcja trwa do dziś. Obecnie w uprawie jest około 2 tysięcy odmian uprawnych, choć znaczenie ekonomiczne ma około 100.

Pąki są u śliw bardzo charakterystyczne. Powstają zarówno na długo-, jak i krótkopędach. Bardzo często są po kilka w grupie, wtedy wszystkie są kwiatowe, albo środkowy jest liściowy a boczne kwiatowe. Na długopędach szkieletowych występują tylko liściowe, na krótkopędach na ogół tylko kwiatowe. Pąki kwiatowe są większe choć także wielkość jest zróżnicowana; małe ma np. Węgierka Zwykła a duże Renkloda Ulena. Pąki kwiatowe są zwykle jaśniejsze od liściowych. Pokrój nieduże drzewo dorastające do wysokości 10 m lub krzew. Istnieją jednak duże różnice odmianowe, a także różnice spowodowane warunkami, w jakich drzewa te rosną. Czynnikami warunkującymi wzrost są: rodzaj gleby, stanowisko, zabiegi agrotechniczne, podkładka. Śliwy mają 2-3 krotnie większy zasięg korzeni niż obwód korony. Mają też dobrze rozwinięte korzenie włośnikowe. Masa korzeni stanowi 30–45% masy całego drzewa. Pędy różnią się znacznie długością, grubością i barwą, która może być od jasnozielonej przez ciemnozieloną po brązową z odcieniem fioletowym. Zdarza się, że na pędach występują kolce, ale na ogół tylko w młodocianym wieku (Węgierka Zwykła, Valor). Na pędach występują wyraźnie widoczne przetchlinki różniące się kształtem (okrągłe, eliptyczne) i barwą (żółte, zielone, szare). Liście okrągłe, eliptyczne lub jajowate, o brzegach karbowanych lub piłkowanych. Charakteryzują się dużą zmiennością w zależności od położenia na drzewie. Do identyfikacji odmiany najlepiej jest porównywać liście na długopędzie, dobrze rozwinięte i wyrośnięte; najlepiej 7-10 liść, licząc od wierzchołka. Liście jasne, żółtawozielone mają np. Renklody Zielona i Althana, jasnozielone Earlyblue a ciemnozielone Anna Späth, Čačanska Najbolja. Liście różnią się wierzchołkiem blaszki liściowej, który może być ostry Węgierka Zwykła, prosty Mirabelka z Nancy lub rozwarty Renkloda Althana. Różnice pomocna w identyfikacji występują także na powierzchni blaszki liściowej, która na ogół jest mniej lub bardziej pofałdowana. Kwiaty zazwyczaj białe, wyrastają na szypułkach po dwa. Są to kwiaty promieniste, 5-dzielne (składające się z 5 działek kielicha, 5 płatków korony) 20-30 pręcików ułożonych w 3 okółkach z 1 wolnego słupka powstałego z jednego owocolistka. Kwiaty śliw są owadopylne, a pod względem zapylenia odmiany dzielimy na samopylne/samopłodne np. Anna Späth, Węgierka Zwykła, Węgierka Włoska, Renkloda Ulena, Węgierka Wangenheima, obcopylne np. Čačanska Najbolja, Valor, Renkloda Althana, Węgierka Dąbrowicka, bądź też częściowo samopłodne Čačanska Rana, Oneida. Owoce kulisty lub wydłużony, jadalny pestkowiec. Możemy wyróżnić trzy warstwy: zewnętrzny egzokarp stanowiący skórkę, mięsiste jadalne wnętrze mezokarp, oraz twardą zdrewniałą pestkę endokarp okrywającą nasienie. Charakterystyczny dla owoców pestkowych jest szew powstały ze zrośnięcia się owocolistka, który jest położony w głębi na ogół wyraźnie widocznej bruzdy.

Roślina sadownicza: Uprawiana jest dla owoców. Sztuka kulinarna: Owoce zawierają ok. 8% cukru, 1,2% kwasów organicznych, sole mineralne, witaminy A, B1 i C. W 100 g surowych owoców znajduje się 0,295 mg β-karotenu oraz 281 mg kwasu asparaginowego. Suszone owoce zawierają 0,925 mg β-karotenu i 1,637 g kwasu asparaginowego na 100g. Owoce deserowe i na przetwory (susze, dżemy, powidła, marynaty), służą do otrzymywania nalewek i śliwowicy. Roślina lecznicza: Śliwka tradycyjnie jest stosowana jako środek przeczyszczający i składnik preparatów na rany. Według współczesnych badań, flawonoidy i inne związki polifenolowe zawarte w owocu śliwy wykazują działanie antyoksydacyjne, przez co działają protekcyjnie przeciwko chorobom sercowo-naczyniowym, regulują poziom glukozy we krwi, a także działają przeciwko osteoporozie. Roślina miododajna: Wydajność miodowa wynosi zwykle ok. 30 kg/ha, ale sięgać może do 50 kg/ha. Nektar zawiera ok. 20% cukrów i jest dość rzadki. Drewno użytkowane jest w meblarstwie.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2023-10-15 00:13:30]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=71483800. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.