Wirtualny atlas roślin: Róża dzika / Rosa canina

Róża dzika (Rosa canina L.), nazwy ludowe: psia róża (tłumaczenie nazwy łacińskiej) oraz szypszyna (pochodzenie słowiańskie; stąd szypszyniec różany) – gatunek krzewu z rodziny różowatych, z rodzaju róża. Występuje na obszarach umiarkowanych i ciepłych półkuli północnej. Można ją spotkać prawie w całej Europie, na terenach do 1500 m n.p.m., w Afryce Północnej, na Wyspach Kanaryjskich, na Maderze, w Azji; rozprzestrzeniła się także w Australii i Nowej Zelandii. W Polsce jest gatunkiem pospolitym.

Pokrój krzew o wysokości do 3 m, czasami pnącze o wysokości do 12 m.. Gałęzie są łukowato odgięte ku ziemi. Gałązki z silnie, hakowato zakrzywionymi kolcami. Liście złożone są z 5–7 jajowato-eliptycznych, ostro ząbkowanych listków o ostro, pojedynczo lub podwójnie piłkowanych brzegach. Są zielone, rzadko tylko sine, nagie lub owłosione. Kwiaty pięciopłatkowe kwiaty, różowe lub białawe są pojedyncze lub zebrane w kwiatostany. Wyrastają na szypułkach dłuższych od podsadek. Działki kielicha słabo ogruczolone, po przekwitnięciu są przeważnie odgięte w dół i dość wcześnie odpadają. Hypancjum zazwyczaj podłużne, rzadko kuliste. Owoce owoc szupinkowy wielkości 2–3 cm, wydłużony, purpurowoczerwony.

Biologia i występowanie

Nanofanerofit. Porasta zarośla, skraje lasów, miedze, przydroża. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Rhamno-Prunetea. Kwitnie od maja do lipca, jej kwiaty wydzielają przyjemny zapach. Owoce są rozsiewane przez zwierzęta (endochoria). Gatunek zbiorowy, zmienny morfologicznie. Tworzy mieszańce z różą czerwonawą, r. gęstokolczastą, r. francuską, r. Jundziłła. Liczba chromosomów 2n = 5x = 35. Niekiedy 2n = 28 albo 42. Podczas mejozy I 14 chromosomów tworzy siedem biwalentów. Pozostałe 21 chromosomów pozostaje niesparowane. W zapłodnieniu uczestniczą komórki plemnikowe zawierająca 7 chromosomów i komórka jajowa z 28 chromosomami.

Roślina lecznicza Surowiec zielarski: dojrzałe owoce (Fructus Rosae). Są składnikiem wielu mieszanek ziołowych. Zawierają oprócz ogromnej ilości witaminy C garbniki, karotenoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne, cukry, pektyny. Owoce są niezwykle bogatym źródłem witaminy C – zawierają jej dziesięciokrotnie więcej niż porzeczka czarna. Już 1-3 jej owoce w zupełności wystarczą do pokrycia dziennego zapotrzebowania człowieka na tę witaminę. Naturalna witamina zawarta w owocach jest przy tym trzykrotnie bardziej skuteczna od witaminy syntetycznej w tabletkach. Owoce róży mogą być używane do sporządzania przetworów i win (zob. wino z dzikiej róży). Owoce dzikiej róży zawierają również witaminy A, B1, B2, E, K i kwas foliowy, flawonoidy, kwasy organiczne, pektyny oraz garbniki. Działanie: słabo rozkurczające, żółciopędne, łagodnie moczopędne. Róża jest stosowana przede wszystkim jako lek ogólnie wzmacniający (bogate źródło witaminy C), ale także pomocniczo do leczenia różnych schorzeń wątroby, nerek i przewodu pokarmowego. Specjalnie przyrządzone konfitury z dzikiej róży mogą być skutecznym lekiem na chorobę zwyrodnienia stawów. Zbiór i suszenie: owoce zbiera się, gdy dojrzeją, ale jeszcze zanim zrobią się miękkie. Suszenie ich jest dość trudne; owoce trzeba rozdrobnić, przez pierwsze 10 min. należy trzymać je w temp. ok. 100 °C, by szybko zniszczyć enzymy rozkładające witaminę C, potem suszyć w temp. ok. 50–60 °C. Sztuka kulinarna Z płatków wykonuje się konfitury, szczególnie nadające się do nadziewania pączków. Kandyzowane płatki nadają się do dekoracji ciast oraz są dodatkiem do potpourri. Z owoców wytwarza się dżemy, soki, syropy i koncentraty witaminowe. Przetwory z róży nadają się do samodzielnego spożycia, są także używane do aromatyzowania słodyczy, napojów, ciast. Z owoców oraz płatków robi się aromatyczne herbaty. W Szwecji z dojrzałych owoców przyrządza się zupę różaną (nyponsoppa). Inne zastosowania Z nasion wytwarza się olej z dzikiej róży. W szkółkarstwie Rosa canina jest używana jako podkładka dla róż szlachetnych. Pędy kwitnącej róży lub gałązki z dojrzałymi owocami są wykorzystywane do wykonywania bukietów i dekoracji wnętrz.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-09 01:09:40]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72985455. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.