Bagnica torfowa Scheuchzeria palustris

Pokrój roślina naga, o wysokości 10–20 cm (czasem do 40 cm). Prosto wzniesione łodygi wyrastają z ukośnego kłącza z cienkimi rozłogami. Kłącze osłonięte jest tuniką z trwałych nasad liści i rozgałęzia się nieregularnie sympodialnie. Kłącza są jasne, słabo połyskujące, osiągają średnicę 5–6 mm, rzadko do 8 mm, i długość do 5–7 cm. Tuż pod węzłami wyrastają korzenie przybyszowe. Łodyga nierozgałęziona, prosta lub zygzakowato powyginana, dęta, wzniesiona, szarozielona, u nasady okryta pochwami obumarłych liści, wyżej wyrastają liście, a w górnej części kilka kwiatów. Liście skrętoległe (naprzemianległe), czasami dłuższe od łodygi. Odziomkowe osiągają 20–30 cm (czasem do 40 cm, na pędach wegetatywnych do 45 cm) długości. Liście łodygowe (w liczbie 2–3) są krótsze – osiągają od 2 do 13 cm długości (rzadziej do 16 cm). Liście są równowąskie (do 3 mm szerokości), rynienkowate, z długimi pochwami (do 10 cm), szerszymi od blaszki, na brzegach błoniastymi i zaopatrzonymi w dwa zaokrąglone uszka. Końce blaszek zawierają wgłębienia pełniące funkcję hydatod. Użyłkowanie jest równoległe. W obrębie pochew występują łuskowate włoski (łuski śródpochwowe). Kwiaty niepozorne, obupłciowe, żółtawozielone zebrane w luźne grono złożone z 3–6(12) kwiatów i osiągające do 10 cm długości. Kwiaty wyrastają z kątów przysadek na szypułkach o długości do 10–25 mm (ostatni z rozwijających się kwiatów, zamykający kwiatostan na jego szczycie, pozbawiony jest przysadki). Podwójny okwiat niezróżnicowany jest na kielich i koronę. Listki w potrójnych okółkach kwiatu mają długość 2,5–3 mm, są żółtawo zielonawe, czasem białawe lub kremowe. Pręcików zazwyczaj jest 6 (w dwóch okółkach po 3), rzadziej 7 lub 8. Są one przyrośnięte do listków okwiatu. Ich nitki są krótkie, wnikają u podstawy między równowąskie pylniki. Woreczki pyłkowe otwierają się podłużnymi pęknięciami. Ziarna pyłku uwalniane są parami (diadami). Słupki w liczbie 3 lub 6 są zrośnięte lekko tylko u nasady, osiągają do 7 mm długości, znamiona są zbiegające po ich szwie brzusznym, są suche i brodawkowane. Na każdym z owocolistków rozwijają się zwykle dwa anatropowe zalążki, czasem jeden lub trzy. Owoce powstające z poszczególnych owocolistków, zupełnie rozdzielone pęcherzykowate torebki czy też mieszki, określane jest też mianem rozłupni. Owoce wsparte są trwałymi listkami okwiatu. Osiągają długość 5–7 mm (maksymalnie do 10 mm), zawierają zwykle dwa (czasem jedno lub trzy) jajowate nasiona o długości 3–4 mm (czasem do 2 mm lub 5 mm). Nasiona są jajowate, gładkie, brązowe do czarnych. Uwalniane są w wyniku pęknięcia szwu brzusznego.

Biologia i występowanie

Występuje w strefie umiarkowanej i subarktycznej półkuli północnej, na terenie Europy, Ameryki Północnej i Azji. W Europie zwarty obszar zasięgu tego gatunku obejmuje południową część Półwyspu Skandynawskiego, wschodnią część Niżu Środkowoeuropejskiego, Alpy i Niż Wschodnioeuropejski. Na rozproszonych, nielicznych stanowiskach rośnie w północnej części Półwyspu Skandynawskiego, w Szkocji, we Francji (po Pireneje), w Karpatach i na Kaukazie. W Azji poprzez Syberię sięga po zachodnie i północne Chiny, Mongolię, Półwysep Koreański i Wyspy Japońskie. Rozprzestrzeniony jest także w Ameryce Północnej od południowej Alaski po Nowej Fundlandii, na południu sięgając do północnej Kalifornii, Illinois i Nowego Jorku. W Polsce gatunek ten jest dość rzadki. Najliczniej występuje w województwie lubuskim, na Pomorzu, Pojezierzu Mazurskim, Polesiu i Roztoczu. Na pozostałych obszarach niżu i w Sudetach występuje na rozproszonych stanowiskach, brak go zupełnie w środkowej części kraju. W Karpatach jest bardzo rzadki i występuje tylko na kilku stanowiskach w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej i na jednym stanowisku w Tatrach (Toporowy Staw Wyżni). Rośnie na torfowiskach wysokich i przejściowych, na mszarach torfowcowych tworzących się na brzegach jezior, na źródliskach i nizinach zalewowych. Występuje na mszarach w tundrze, gdzie wnika także do tundry mszysto-porostowej (na wschód od Jeniseju), w dolinkach torfowisk aapa, jest znaczącym składnikiem torfowisk przejściowych i dolinek na torfowiskach wysokich w obrębie tajgi, rosnąc także w jej obrębie na torfowiskach porastających rzadkimi i luźnymi lasami. Dalej na południe rośnie najczęściej w dolinkach torfowisk wysokich oraz na mszarach przejściowych zarastających jeziora. Na obszarach górskich sięga do ok. 2000 m n.p.m. W Europie Środkowej gatunek uznawany jest za relikt glacjalny. Wymaga stanowisk podmokłych i dobrze naświetlonych, choć może się utrzymywać także w miejscach lekko zacienionych. Gleba na stanowiskach bagnicy jest zawsze torfowa, organiczna. Poziom wód musi być niezmiennie wysoki przez cały rok – roślina źle znosi nawet krótkie susze. Jest gatunkiem związanym z siedliskami oligotroficznymi i silnie kwaśnymi. Wchodzi w skład zbiorowisk emersyjnych – darni roślin tworzonych przez splątane kłącza i korzenie niekotwiczące się w dnie, lecz unoszące w formie rusztowania na powierzchni zarastającego zbiornika. Bagnica często tworzy zwarte skupienia. Gatunek jest w Europie Środkowej charakterystycznym dla związku zespołów Rhynchosporion albae i zespołu Caricetum limosae, częsty także w mszarach związku Sphagnion magellanici (Sphagnion medii). Od gatunku tego utworzono nazwę klasy zespołów – Scheuchzerio palustris-Caricetea fuscae Tx. 1937 obejmującej roślinność turzycowo-mszarną źródlisk i torfowisk przejściowych strefy arktycznej, borealnej i umiarkowanej półkuli północnej. Bagnica rośnie najczęściej w towarzystwie takich roślin jak: modrzewnica pospolita Andromeda polifolia, turzyca bagienna Carex limosa, dzióbkowata Carex rostrata, siwa Carex canescens, nitkowata Carex lasiocarpa, strunowa Carex chordorrhiza, rosiczka Drosera spp., wełnianka Eriophorum spp., skrzyp bagienny Equisetum fluviatile, bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata, siedmiopalecznik błotny Comarum palustre, przygiełka Rhynchospora spp., na kożuchu torfowców (zwykle: spiczastolistnego Sphagnum cuspidatum, magellańskiego Sphagnum magellanicum i czerwonawego Sphagnum rubellum). Na bagnicy żerują mszyce Aphis triglochinis. Jej nasionami w Ameryce Północnej żywi się brązówka. Tam też z gatunkiem tym związane są ważki: Lestes disjunctus i Lestes forcipatus.