Wirtualny atlas roślin: Wrotycz pospolity / Tanacetum vulgare

Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare L.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Występuje w całej Europie i na obszarach Azji o umiarkowanym klimacie. Rozprzestrzenił się także gdzieniegdzie poza tym obszarem. W Polsce jest gatunkiem pospolitym.

Pokrój rozrasta się w duże kępy przy pomocy krótkich kłączy. Cała roślina wydziela silną woń, przypominającą nieco zapach kamfory, co dla wielu osób jest odstręczające. Łodyga sztywna, do 1,5 m wysokości o czterokanciastym przekroju. Liście duże, pierzastosieczne, dolne pierzastowcinane, górne wcinanopiłkowane, skrętoległe. Kwiaty baldachokształtny (podbaldach), składający się ze spłaszczonych koszyczków, w których znajdują się brzeżne kwiaty wyłącznie żeńskie, pomarańczowożółte, rurkowe jednostronnie ścięte, wewnętrzne, rurkowate, obupłciowe, nieco jaśniejsze. Kielich w postaci błoniastego rąbka. Owoc pięciożeberkowa niełupka.

Biologia i występowanie

Bylina, hemikryptofit. Występuje pospolicie przy drogach, na miedzach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Artemisio-Tanacetetum. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Cała roślina jest toksyczna. W wyniku przekrwienia narządów może spowodować poronienie. Ziele rośliny jest trujące dla bydła.

Roślina leczniczaSurowiec zielarski: Kwiat wrotyczu (Flos Athannasiae, Flos Cinnae), ziele wrotyczu (Herba Tanaceti), olejek wrotyczowy (Oleum Tanateci). Kwiaty wrotyczu zawierają od 1 do 1,5% olejku, którego głównymi składnikami są tujon, izotujon, kamfora, borneol oraz gorzki lakton – tanacetyna i flawonidy: akacetyna i luteolina. Działanie: Roślina była stosowana dawniej do spędzania płodu, leczenia histerii, do pobudzania menstruacji oraz przy stłuczeniach, zwichnięciach, reumatyzmie i chorobach skóry, takich jak świerzb, wszawica i nużyca, np. jako domieszka do leków zewnętrznego stosowania we wszawicy głowowej i łonowej (alkoholowy wyciąg o nazwie Artemisol). Używa się jej też do zwalczania robaków obłych w układzie pokarmowym, jednak ze względu na obecność tujonu większa ilość ma działanie trujące dla człowieka. Tujon podrażnia błony śluzowe przewodu pokarmowego, więc preparaty z wrotyczu nie powinny być stosowane doustnie w przypadku stanów zapalnych żołądka i jelit oraz u kobiet w ciąży. Składniki ekstraktu z wrotyczu (takie jak polisacharydy i partenolid) stymulują układ immunologiczny i w warunkach laboratoryjnych testowano ich skuteczność w leczeniu np. opryszczki. Roślina jadalna Choć jest trujący, w średniowieczu wrotycz był stosowany jako przyprawa. Np. jego młodych pączków używano zamiast kaparów, a koszyczki kwiatowe zapiekano w cieście. Obecnie już nie jest używany w kuchni. Roślina użytkowa Zapach wrotyczu, przypominający zapach kamfory, skutecznie odstrasza owady. Z tego też względu jest używany jako repelent do odstraszania much, mrówek i moli, również komarów i kleszczy. Odwar z ziela nadaje się do ekologicznego zwalczania stonki ziemniaczanej i mszyc. Roślina ozdobna Uprawiany w ogrodach na rabatach. Szczególnie nadaje się na suche bukiety. Oprócz typowej formy uprawiane są odmiany ozdobne, np. 'De Candolle' o podwójnie pierzastodzielnych liściach.

W Bretanii napój z wrotycza pospolitego pito dawniej w Poniedziałek Wielkanocny. Uważano, że niezachowanie tego zwyczaju powodowało, iż cały rok był pełen demonów, czarów i chorób. Często jego zasuszone ziele noszono w modlitewniku do kościoła (podobno zapobiegał zaśnięciu podczas nudnego kazania). Poczta Polska wyemitowała 5 września 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający wrotycz pospolity o nominale 1,15 zł, w serii Kwiaty polne. Autorem projektu znaczka był Tadeusz Michaluk. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r. Wrotycz pospolity pojawił się też na pierwszym znaczku tej serii o nominale 20 gr, w bukiecie kwiatów polnych.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-09 02:22:38]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72985356. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.