Wirtualny atlas roślin: Lipa srebrzysta / Tilia tomentosa

Lipa srebrzysta, lipa węgierska (Tilia tomentosa Moench) – gatunek drzewa należący do rodziny ślazowatych. Występuje na Półwyspie Bałkańskim, w Europie Środkowej, w Europie południowo-zachodniej i w Turcji. Północna granica jej zasięgu biegnie od Chorwacji do ujścia Dunaju. Drzewa rosnące na południowym obszarze naturalnego rozmieszczenia uważane są przez niektórych botaników za gatunek odrębny – lipę długoogonkową (T. petiolaris), różniącą się dłuższym ogonkiem liściowym i nieco żeberkowanymi owocami.

Pokrój duże drzewo liściaste, osiągające wysokość do 30 m. Korona szerokości 15-20 m jest regularna, początkowo szerokostożkowata, później zamknięta, jajowato sklepiona do kulistej. Kora srebrzystoszara, podłużnie, płytko bruzdowana. Kora pozostaje gładka do późnego wieku drzewa. Gałązki pokryte szarym kutnerem. Liście koliście sercowate, długości 4-5 cm, ciemnozielone od góry, od spodu biało filcowane (włoski gwiaździste), brzeg blaszki liściowej podwójnie piłkowany, jesienią żółte, zimą opadają. Kwiaty żółtawe, zebrane po 5-10 w zwisających gwiaździsto owłosionych wierzchotkach. Owoc orzeszek, twardy, o średnicy 6-8 mm, kulisty, filcowato owłosiony szarym kutnerem, słabo żeberkowany.

Biologia i występowanie

Siedlisko: stanowiska słoneczne, odporna na mrozy, ciepłolubna, w lecie dobrze znosi suszę lepiej niż inne lipy, odporna na warunki miejskie, stosunkowo odporna na przemysłowe zanieczyszczenie powietrza, na choroby i owady. Chociaż jest gatunkiem cienioznośnym, wymaga większego nasłonecznienia niż lipy drobnolistna i szerokolistna. Kwitnie późno, lipiec – początek sierpnia. Lipa srebrzysta wchodzi w skład lasów dębowych wraz z grabem pospolitym i kasztanowcem białym. Najczęściej można ją spotkać w suchych górzystych rejonach, na terenach krasowych wraz z jesionem mannowym. Na zachodzie i południu spotyka się ją w lasach bukowych na wysokości 1200 m n.p.m. W 1767 r. sprowadzona do Europy, obecnie rośnie na północy Niemiec i w Wielkiej Brytanii.

Roślina ozdobna: często sadzona w parkach, a także przy domach, drogach i alejach. W Polsce sadzona w parkach i pasach ochronnych. Z drewna wypala się węgiel drzewny stosowany w lecznictwie. Roślina miododajna. Przypisywana jej bywa toksyczność dla pszczół, jednak brak na to dowodów eksperymentalnych. Obserwacje martwych pszczół pod lipami tłumaczone jest raczej ich wycieńczeniem z powodu niedostatku nektaru w czasie kwitnienia lip. Sztuka kulinarna: z kwiatostanów lipy można przyrządzać wartościową herbatę, z nasion można otrzymywać bardzo dobry olej jadalny, jednak szybko jełczejący. Jej miękkie drewno ma zastosowanie w rzeźbiarstwie i jest przydatne na wyroby tokarskie. Z drewna lipowego wykonano np. ołtarz Wita Stwosza i liczne rzeźby w kościołach. Wykonuje się z niego okleiny, zapałki, przyrządy kreślarskie, zabawki, modele i formy odlewnicze. Nie nadaje się w budownictwie na elementy zewnętrzne. Z jej łyka wytwarza się plecionki i maty. Wykorzystuje się ją do wytwarzania preparatów kosmetycznych.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2021-03-28 05:42:00]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=62821124. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Tilia tomentosa Moench (ang.). Plants of the World Online. [dostęp 7 grudnia 2020].
Helmut Pirc, Maria Kaczorowska: Drzewa od A do Z. Warszawa: Klub dla Ciebie, 2006. ISBN 83-7404-323-7.
Jaromir Pokorny: Drzewa znane i mniej znane. Leksykon przyrody. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW, 1992. ISBN 83-7066-379-6.
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-10] (ang.).
Hauke Koch, Philip C. Stevenson. Do linden trees kill bees? Reviewing the causes of bee deaths on silver linden (Tilia tomentosa). „Biology Letters”. 13, 9, 2017. DOI: 10.1098/rsbl.2017.0484.
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-09-24].
Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
Tilia tomentosa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
Eva Dreyer, Helena Terpińska-Ostrowska, Wolfgang Dreyer: Drzewa i krzewy : szybkie i proste rozpoznawanie gatunków. Warszawa: Delta W-Z, 2005. ISBN 83-7175-381-0.