Wirtualny atlas roślin: Lubczyk ogrodowy / Levisticum officinale

Lubczyk ogrodowy (Levisticum officinale W.D.J. Koch) – gatunek byliny z rodziny selerowatych. Jedyny gatunek z rodzaju lubczyk Levisticum. Nazwy ludowe: lubiśnik lekarski, korzeń, łakotne ziele, mleczeń. Pochodzi z Afganistanu i Iranu, ale został szeroko rozprzestrzeniony na świecie. Jako introdukowany rośnie niemal w całej Europie (od Islandii i Hiszpanii po Ural), w środkowych i wschodnich Chinach, we wschodniej i środkowej Ameryce Północnej oraz w Chile. Jest uprawiany w wielu rejonach świata (również w Polsce), czasami (rzadko) dziczejący.

Łodyga wzniesiona, naga, delikatnie rowkowana, w górze bruzdowana, wewnątrz pusta, o wysokości do dwóch metrów, tylko w górnej części rozgałęziona. W części podziemnej grube (o średnicy do 5 cm), rozgałęzione i krótkie kłącze. Jest ono jasnoszarawobrunatne lub żółtawobrunatne, gładkie lub z kilkoma wypukłościami. Korzenie wykazujące mało rozgałęzień są tak samo zabarwione jak kłącze i zwykle są grubości do 1,5 cm i długości do około 25 cm. Przełam jest zazwyczaj gładki i wykazuje bardzo szeroką żółtawobiałą korę i wąskie brunatnawożółte drewno. Liście połyskujące, duże (dolne do 70 cm długości), ciemnozielone, podwójnie lub pojedynczo pierzaste, o listkach do 11 cm długości, jajowato-rombowatych i grubo ząbkowanych na dolnych liściach i węższych, lancetowatych i niemal całobrzegich na górnych liściach. Kwiaty zebrane w baldaszki, które w liczbie 6–20 tworzą baldachy złożone o szypułach szorstkich i bruzdowanych. Pokrywy i pokrywki liczne, lancetowate, na brzegu błoniaste i orzęsione. Płatki korony bladożółte, eliptyczne, zaginające się do środka kwiatu. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Owoce podwójne rozłupnie, eliptyczne, spłaszczone, o długości do 7 mm i szerokości do 4 mm, z 5 żebrami.

Surowiec zielarski Korzeń lubczyka (Levistici radix) – całe lub rozdrobnione, wysuszone kłącze i korzeń, o zawartości minimum 3,0% olejku eterycznego. Zawiera przede wszystkim olejek lotny (terpeinol, estry, kwas octowy, kwas walerianowy), skrobię w dużych ilościach, cukry, żywice, kumarynę, kwasy organiczne, związki ftalidowe (pochodne kwasu ftalowego – butyloftalidy), kumaryny i furanokumaryny (m.in. bergapten i psolaren), kwasy polifenolowe (m.in. kwas kawowy i chlorogenowy), fitosterole. Odwar korzenia lubczyku wykorzystywany jest w przypadku nieżytów dróg moczowych i niewydolności nerek. Przetwory z lubczyku łagodzą też bóle menstruacyjne i działają moczopędnie. Działanie moczopędne, wiatropędne i wykrztuśne. Polecany w chorobach dróg moczowych oraz schorzeniach przebiegających ze zmniejszeniem wydalania moczu. W medycynie ludowej stosowany w nieżytach górnych dróg oddechowych jako środek wykrztuśny, jako lek pobudzający krwawienie miesiączkowe, a także zwiększający pobudliwość seksualną. Zbiór i suszenie surowiec zbiera się jesienią w drugim i trzecim roku wegetacji. Po oczyszczeniu kroi się podłużnie i suszy w temperaturze do 35 stopni. Przypisywano mu wielką moc. Według dawnych wierzeń wykopany wraz z nacią 1 października o szóstej rano wielkie i znamienite skutki czyni w małżeństwie, roztyrki i niezgody w nim równa. Upięty we włosach lub przyczepiony do sukni ślubnej miał przynosić młodej parze szczęście. Dodany do pierwszej po urodzeniu dziecka kąpieli miał przynieść szczęście w miłości (ale tylko dziewczynkom!).
Od dawna był używany jako aromatyczna przyprawa, składnik potraw u ludów południowoeuropejskich i uprawiany w ogrodach starożytnej Grecji i Rzymie. Jego uprawę rozpowszechnili w średniowieczu benedyktyni, którzy uprawiali go w swoich ogrodach. W Polsce jest często uprawiany w ogrodach lub na większą skalę w celach przemysłowych. W celach kulinarnych jest używane przede wszystkim ziele rośliny. Roślina wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych, przyprawy „Maggi”, różnorodnych kostek bulionowych i zup błyskawicznych. Jest używana do przygotowania rosołów i zup na ich bazie. W Anglii rozdrobnione nasiona dodawano do wypieku chleba, w niektórych krajach bywa używany do parzenia słodkiej herbaty z miodem. Wytwarzana jest też przy jego użyciu nalewka zwana kordiałem.
Olejek lubczykowy stosowany jest w niektórych kompozycjach perfum. Korzeń może być używany jako dodatek do kąpieli.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2025-03-30 05:21:55]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=74789402. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.