Niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere) – gatunek roślin należący do rodziny niecierpkowatych. Występuje w stanie dzikim w Azji, Ameryce Północnej i prawie całej Europie. W Polsce dość pospolity z wyjątkiem wyższych partii gór. Rośnie w lasach w miejscach wilgotnych. Jest to roślina jednoroczna, której nasiona rozsiewane są po wystrzeleniu ich przez silnie i nagle skręcające się ścianki owoców. Zwijają się one, gdy tylko dojrzeją, po dotknięciu lub potrząśnięciu. Dawniej roślina wykorzystywana była jako jadalna i lecznicza oraz służyła do farbowania włosów i wełny.
Porasta cieniste miejsca w wilgotnych lasach liściastych i iglastych, zwykle w buczynach, łęgach, w świerkowych lasach mieszanych. Preferuje gleby wilgotne i mokre, bogate w próchnicę, napowietrzone, ilaste i gliniaste, w bliskości źródlisk i ruchomych wód gruntowych, w dolinach rzek i strumieni oraz nad jeziorami. Często rośnie na glebach mulistych, zalewanych podczas wezbrań rzek, w misach jeziornych rośnie w miejscach z okresowo stagnującą wodą. Jest gatunkiem nitrofilnym i przywiązanym do stanowisk cienistych i półcienistych. W lasach związany jest zwłaszcza z wczesnymi fazami sukcesji, w tym także po pożarach, na porzuconych łąkach pojawia się po rozwinięciu się zarośli gatunków leśnych. W drzewostanach dojrzałych utrzymuje się wzdłuż drobnych cieków oraz w miejscach zaburzonych – w lukach po wiatrowałach, w miejscach przekształcanych przez zwierzęta lub zabiegi gospodarcze związane z pozyskaniem drewna. Na terenach górskich występuje po piętro regla dolnego (w Tatrach do wysokości 1200 m n.p.m.). Gatunek na wszystkich etapach rozwoju jest bardzo wrażliwy na mróz. Na poszczególnych stanowiskach pojawia się w bardzo zmiennej w różnych latach liczebności, przy czym często tworzy niemal jednogatunkowe płaty. Zagęszczenie roślin bywa bardzo zmienne – od pojedynczych roślin do 200 lub nawet blisko tysiąca na 1 m2 w przypadku młodych siewek. Mniejsze zagęszczenie stwierdzane jest w lasach łęgowych, gdzie rośliny wyrastają bardziej okazałe, w grądach rosną w większym zagęszczeniu, ale osiągają tam mniejsze rozmiary. Szczególnie wysokie zagęszczenie, przy tym roślin silnie rosnących, stwierdzono na przydrożach śródleśnych. Zasięg gatunku obejmuje rozległe obszary Europy, Azji i Ameryki Północnej. Na kontynencie europejskim brak go na południowych i północnych krańcach, bardzo rzadki jest na Półwyspie Iberyjskim i w południowej Francji. Na Półwyspie Apenińskim rośnie w części środkowej (górskiej), brakuje go w południowej części Półwyspu Bałkańskiego oraz na nizinach między Morzem Czarnym i Kaspijskim. Izolowany obszar występowania obejmuje region Kaukazu. Na północy kontynentu występuje rzadko w Wielkiej Brytanii oraz w południowej części Półwyspu Skandynawskiego. Rośnie na obszarze od południowej Finlandii i Ukrainy na wschód zwężając obszar występowania we wschodniej Syberii. Na Dalekim Wschodzie Azji zasięg jest przerywany i obejmuje różne obszary Kamczatki, Japonii, Półwyspu Koreańskiego i przyległych obszarów Rosji oraz północnych Chin. W Ameryce Północnej gatunek występuje w południowej części Alaski, we wschodniej Kanadzie oraz w północno-zachodnich stanach USA: Idaho, Oregonie i Waszyngtonie. W Polsce gatunek jest rozpowszechniony niemal w całym kraju. Rzadziej spotykany jest w obszarach, gdzie brakuje odpowiednich siedlisk, np. na Nizinie Północnomazowieckiej i w Borach Tucholskich. Brakuje go w wyższych położeniach górskich. Liście niecierpka pospolitego są chętnie zgryzane przez bydło i zwierzynę płową. Gatunek ten jest też jedyną rośliną żywicielską dla miernikowca Eustroma reticulatum. Jego liście minują larwy muchówki Phytoliriomyza melampyga. Pasożytują na nim niektóre gatunki grzybów i grzybopodobnych lęgniowców: Podosphaera balsaminae wywołujący mączniaka prawdziwego, Plasmopara obducens wywołujący mączniaka rzekomego i Phyllosticta impatientis. Niecierpek pospolity zmniejsza swoją liczebność w przypadku konkurowania z jeżynami, orlicą pospolitą i pokrzywą zwyczajną.
Jako roślinę leczniczą ziele niecierpka (Herba Impatientis) wykorzystywano dawniej w lecznictwie ludowym przy kamicy nerkowej i dolegliwościach pęcherza moczowego. Stosowano je także zewnętrznie do leczenia hemoroidów. Roztarte pędy pomagają przy stłuczeniach i ranach, łagodzą także skutki poparzenia pokrzywą. Niecierpek może być wykorzystywany jako roślina jadalna. Szczególnie nasiona mają przyjemny orzechowy smak i mogą być spożywane surowe. Pędy można jeść po dłuższym gotowaniu i po odlaniu wody – surowe powodują mdłości. Ponieważ zawierają duże ilości szczawianów, spożywanie odradza się osobom chorującym na dnę moczanową i kamicę nerkową. Barwnik zawarty w kwiatach służył do farbowania włosów na czerwono. Barwnik także z kwiatów, ale też i z liści wykorzystywano do barwienia wełny na żółto.
Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2023-03-05 00:19:03]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=69732359. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.