Wirtualny atlas roślin: Jasnota biała / Lamium album

Jasnota biała (Lamium album L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny jasnotowatych (wargowych). Kształtem liści, ulistnieniem i ogólnym wyglądem roślina przypomina pokrzywę, stąd też pochodzą jej ludowe nazwy: biała pokrzywka lub głucha pokrzywa, martwa pokrzywa.

Liście ulistnienie naprzeciwległe. Długoogonkowe jajowate lub sercowate liście są delikatnie owłosione i mają brzegi grubo, nierówno piłkowane. Kwiaty grzbieciste, zebrane po 5–8 w okółkach w kątach liści. Kielich dzwonkowaty, z rurką i dłuższymi od niej ząbkami. Korona biała, kremowa lub żółtawobiała. U nasady ze zgiętą i rozdętą rurką, wewnątrz z pierścieniem włosków, zwieńczona dwiema okazałymi wargami. Górna warga jest hełmiasto wysklepiona i gęsto owłosiona. Dolna warga u nasady z dwoma bocznymi, wąskimi ząbkami, ze środkową łatką sercowatą – wyciętą pośrodku. Pręciki są cztery, z czego dwa dłuższe i dwa krótsze. Pylniki są owłosione, czarniawe, wysypuje się z nich bladożółty pyłek. Zalążnia jest czterokomorowa. Owoce rozłupnie zawierające cztery jajowate, trójgraniaste rozłupki ciemnoszarego koloru.

Biologia i występowanie

Występuje w całej Europie oraz na znacznych obszarach Azji o klimacie umiarkowanym, ale także cieplejszym (Indie, Nepal, Pakistan). W Polsce jest pospolita, zarówno na niżu, jak i w niższych partiach gór i we florze Polski jest archeofitem. Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od kwietnia do października. Pręciki i słupek dojrzewają równocześnie. Zapylana jest przez błonkówki wabione nektarem. Wymaga gleb zasobnych w związki azotu. Rośnie zwykle w skupieniach z powodu rozrastania się za pomocą rozłogów na przydrożach, rumowiskach, w zaroślach, w rowach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Artemisetalia, All. Aegopodion podagrariae.

Roślina lecznicza: Surowiec zielarski : kwiaty (Flos Lamii albi). Zbiera się je ręcznie przy słonecznej pogodzie i suszy w zacienionym miejscu. Kwiaty zawierają flawonoidy, garbniki, śluzy, saponiny, glikozydy, cholinę, związki irydowe, kwasy wielofenolowe oraz niewielkie ilości olejków eterycznych. Działanie: ma działanie przeciwzapalne, wykrztuśne, moczopędne i słabo ściągające. Największe zastosowanie znajduje w leczeniu chorób i dolegliwości kobiecych. Napar w mieszance z białą koniczyną stosowany jest przy nadmiernym i bolesnym miesiączkowaniu kobiet, gdyż zmniejsza krwawienie. Leczy też u kobiet upławy i stany zapalne narządów płciowych. Polecane jest też przy obfitych miesiączkach picie odwaru z 2 łyżek kwiatów na 2 szklanki wody 3 razy dziennie w równych porcjach. Poza tym używana jest wewnętrznie w leczeniu stanów zapalnych przewodu pokarmowego, dróg oddechowych i dróg moczowych. W tym celu stosowana jest głównie w mieszance z innymi ziołami, takimi, jak: podbiał pospolity, mięta pieprzowa, kora wierzby, krwawnik pospolity, rumianek. Zewnętrznie stosowana była przy oparzeniach, trudno gojących się ranach i chorobach skórnych oraz do płukania jamy ustnej. Jasnota biała nie tylko zewnętrznie jest podobna do pokrzywy; jej młode liście mają podobne do niej własności odżywcze W dawnych czasach leczono jasnotą białą plucie krwią, ból zębów i choroby przemiany materii W lecznictwie ludowym stosowano doustnie odwar z kwiatów jasnoty w biegunkach niemowląt i małych dzieci.

Okaz jasnoty białej, bardzo wiernie odwzorowany, występuje w tle malarskim jednej ze scen ołtarza Wita Stwosza w Kościele Mariackim w Krakowie.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2025-05-23 12:56:47]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=76791223. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.