Wirtualny atlas roślin: Grusza pospolita / Pyrus communis

Grusza pospolita, grusza domowa, grusza uprawna (Pyrus communis L.) – gatunek drzewa z rodziny różowatych. Wielopostaciowy kompleks mieszańców kilku gatunków europejskich. W jego powstaniu brały udział m.in.: grusza polna (dzika, ulęgałka) P. pyraster, oliwnikowa P. elaeagrifolia, wierzbolistna P. salicifolia, syryjska P. syriaca. Jej odmiany uprawne (ok. 5000), otrzymane w wyniku krzyżowań międzygatunkowych i długotrwałej selekcji są powszechnie uprawiane jako rośliny sadownicze i nazywane są gruszami zachodnimi lub europejskimi. Ze względu na długą historię uprawy, dziczenie z upraw i krzyżowanie się wsteczne z gruszą polną (dające mieszańca P. ×amphigenea), grusza pospolita i jej mieszańce rosną także w stanie dzikim i są na tyle częste, że najwyraźniej doprowadziły do rozmycia genetycznego pierwotnej gruszy polnej (dzikiej), przynajmniej na obszarze Polski.

Pokrój drzewo osiągające wysokość do 20 m, o koronie piramidalnej, u starszych drzew kopulastej. Żyje do 300 lat. Pędy gałązki sztywne, lekko łukowate, młode żółtawozielone, starsze ciemniejsze. Pączki nieowłosione, stożkowate, ostro zakończone, ustawione skrętolegle – pojedynczo, lub rzadziej po dwa obok siebie. U dziko rosnących form na młodych okazach występują liczne i mocne ciernie, na starszych okazach ciernie są nieliczne. U hodowanych odmian gruszy brak cierni. Liście połyskujące, nieco skórzaste, szpiczastojajowate, sztywne, drobno piłkowane, o ogonkach prawie tej długości co blaszka. Ulistnienie skrętoległe. U form dzikich długość blaszki liściowej 2–6 cm. Za młodu liście nieco owłosione, potem nagie. Kwiaty w baldachokształtnych gronach. Kielich 5-działkowy, korona złożona z 5 okrągłych płatków białego koloru. Pręciki liczne z czerwonawymi pylnikami, jeden słupek z 5 szyjkami. Kwitnie na początku maja, równocześnie z rozwojem liści. Owoc tzw. owoc jabłkowaty, gruszkowatego kształtu powyżej 3 cm średnicy, na długiej szypułce (do 5 cm), zawierający w środku miąższu kilka ciemnobrązowych, płaskich nasion (pestek). U dzikich form owoc ma kolor od zielonego do żółtego, czasami czerwony, lub z czerwonym rumieńcem. Jest twardy, bardzo cierpki i zawiera dużo komórek kamiennych. Owoce te są jadalne, ale dopiero po tzw. uleżeniu. Owoce uprawianych odmian są duże, słodkie, bardzo soczyste i bardzo smaczne. Kora u starszych drzew spękana i złuszczająca się w dość regularne prostokąty, szaroczarna. Drewno czerwonobrązowego koloru, średniociężkie, twarde, nie zróżnicowane na biel i twardziel. Słoje przyrostu rocznego wyraźnie widoczne. Łatwe w obróbce mechanicznej.

Biologia i występowanie

Dzika forma rośnie przeważnie na polach i miedzach, przy drogach. Jest gatunkiem synantropijnym; w Polsce trwale zadomowionym – dziką gruszę spotkać można czasami również w lasach i zaroślach.

Roślina uprawna: wyhodowane w wyniku krzyżówek międzygatunkowych i selekcji formy są powszechnie uprawiane, jako rośliny sadownicze, w ogromnej liczbie odmian. Sztuka kulinarna: owoce są jadalne, lecz rzadko spożywane. Świeże są twarde i cierpkie. Owoce gatunku, nazywane popularnie ulęgałkami, nadają się do bezpośredniego spożycia po kilkutygodniowym „uleżeniu się” w czasie którego dochodzi do fermentacji. Można z nich wytwarzać napoje alkoholowe (wódki i nalewki), choć są mało popularne. Natomiast popularne w konsumpcji i przetwórstwie są owoce odmian uprawnych pochodzących od P. communis. Drewno jest używane do wyrobu przyrządów kreślarskich, instrumentów muzycznych (fortepiany), części maszyn, w meblarstwie, do produkcji sklejki, boazerii, na intarsje, łoża broni myśliwskiej, matryce w drzeworytnictwie oraz w rzeźbiarstwie. Roślina lecznicza: ze względu na wysoki poziom kwasów fenolowych (np. kwas chlorogenowy, kwas ferulowy, kwas syryngowy), owoce gruszy mają wpływ na niższe prawdopodobieństwo występowania chorób przewlekłych, tj. cukrzyca, choroby układu krążenia, choroby neurodegeneracyjne.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-09 00:52:35]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72985855. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.