Wirtualny atlas roślin: Grusza pospolita / Pyrus communis

Grusza pospolita, grusza domowa, grusza uprawna (Pyrus communis L.) – gatunek drzewa z rodziny różowatych. Wielopostaciowy kompleks mieszańców kilku gatunków europejskich. W jego powstaniu brały udział m.in.: grusza polna (dzika, ulęgałka) P. pyraster, oliwnikowa P. elaeagrifolia, wierzbolistna P. salicifolia, syryjska P. syriaca. Jej odmiany uprawne (ok. 5000), otrzymane w wyniku krzyżowań międzygatunkowych i długotrwałej selekcji są powszechnie uprawiane jako rośliny sadownicze i nazywane są gruszami zachodnimi lub europejskimi. Ze względu na długą historię uprawy, dziczenie z upraw i krzyżowanie się wsteczne z gruszą polną (dające mieszańca P. ×amphigenea), grusza pospolita i jej mieszańce rosną także w stanie dzikim i są na tyle częste, że najwyraźniej doprowadziły do rozmycia genetycznego pierwotnej gruszy polnej (dzikiej), przynajmniej na obszarze Polski.

Pokrój drzewo osiągające wysokość do 20 m, o koronie piramidalnej, u starszych drzew kopulastej. Żyje do 300 lat. Pędy gałązki sztywne, lekko łukowate, młode żółtawozielone, starsze ciemniejsze. Pączki nieowłosione, stożkowate, ostro zakończone, ustawione skrętolegle – pojedynczo, lub rzadziej po dwa obok siebie. U dziko rosnących form na młodych okazach występują liczne i mocne ciernie, na starszych okazach ciernie są nieliczne. U hodowanych odmian gruszy brak cierni. Liście połyskujące, nieco skórzaste, szpiczastojajowate, sztywne, drobno piłkowane, o ogonkach prawie tej długości co blaszka. Ulistnienie skrętoległe. U form dzikich długość blaszki liściowej 2–6 cm. Za młodu liście nieco owłosione, potem nagie. Kwiaty w baldachokształtnych gronach. Kielich 5-działkowy, korona złożona z 5 okrągłych płatków białego koloru. Pręciki liczne z czerwonawymi pylnikami, jeden słupek z 5 szyjkami. Kwitnie na początku maja, równocześnie z rozwojem liści. Owoc tzw. owoc jabłkowaty, gruszkowatego kształtu powyżej 3 cm średnicy, na długiej szypułce (do 5 cm), zawierający w środku miąższu kilka ciemnobrązowych, płaskich nasion (pestek). U dzikich form owoc ma kolor od zielonego do żółtego, czasami czerwony, lub z czerwonym rumieńcem. Jest twardy, bardzo cierpki i zawiera dużo komórek kamiennych. Owoce te są jadalne, ale dopiero po tzw. uleżeniu. Owoce uprawianych odmian są duże, słodkie, bardzo soczyste i bardzo smaczne. Kora u starszych drzew spękana i złuszczająca się w dość regularne prostokąty, szaroczarna. Drewno czerwonobrązowego koloru, średniociężkie, twarde, nie zróżnicowane na biel i twardziel. Słoje przyrostu rocznego wyraźnie widoczne. Łatwe w obróbce mechanicznej.

Biologia i występowanie

Dzika forma rośnie przeważnie na polach i miedzach, przy drogach. Jest gatunkiem synantropijnym; w Polsce trwale zadomowionym – dziką gruszę spotkać można czasami również w lasach i zaroślach.

Roślina uprawna: wyhodowane w wyniku krzyżówek międzygatunkowych i selekcji formy są powszechnie uprawiane, jako rośliny sadownicze, w ogromnej liczbie odmian. Sztuka kulinarna: owoce są jadalne, lecz rzadko spożywane. Świeże są twarde i cierpkie. Owoce gatunku, nazywane popularnie ulęgałkami, nadają się do bezpośredniego spożycia po kilkutygodniowym „uleżeniu się” w czasie którego dochodzi do fermentacji. Można z nich wytwarzać napoje alkoholowe (wódki i nalewki), choć są mało popularne. Natomiast popularne w konsumpcji i przetwórstwie są owoce odmian uprawnych pochodzących od P. communis. Drewno jest używane do wyrobu przyrządów kreślarskich, instrumentów muzycznych (fortepiany), części maszyn, w meblarstwie, do produkcji sklejki, boazerii, na intarsje, łoża broni myśliwskiej, matryce w drzeworytnictwie oraz w rzeźbiarstwie.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2022-10-16 00:15:13]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=68491321. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.