Dynia olbrzymia Cucurbita maxima

Dynia olbrzymia (Cucurbita maxima Duchesne) – gatunek rośliny z rodziny dyniowatych. Pochodzi z Ameryki Środkowej i Południowej. Były uprawiane już 3000 lat przed naszą erą. Główne rejony uprawy to obecne tereny Meksyku, Gwatemali i południowe rejony USA. Na tym obszarze występują dzikie gatunki C. lundelliana Bailey oraz C. martinezii Bailey. Niektóre źródła podają, że dynie były znane i uprawiane już 5000–7000 lat p.n.e. Gatunki Cucurbita trafiły do Europy za pośrednictwem hiszpańskich żeglarzy, potem rozprzestrzeniły się na inne kontynenty. W Polsce uprawiana jako roślina jednoroczna, czasem (rzadko) dziczejąca (efemerofit).

Łodyga płożąca się lub wspinająca, gruba, o długości do 10 m. Liście 5-7 klapowe, długoogonkowe, duże z zaokrąglonymi klapami oddzielonymi od siebie dość płytkimi zatokami. Kwiaty rozdzielnopłciowe, żółte, lekko pachnące. Roślina jednopienna. Kwiaty żeńskie wyrastają pojedynczo, mają dzwonkowaty, 5-ząbkowy kielich, dużą lejkowatą, 5-łatkową koronę (o szerokości do 10 cm), jeden słupek. Kwiaty męskie wyrastają pęczkami w kątach liści i mają 5 zrośniętych pręcików. Kwiaty dyni są duże, z żółtą lub kremową koroną, rozdzielnopłciowe, męskie i żeńskie prawie tej samej wielkości. Kwiaty występują pojedynczo w kątach liści. Kwiaty męskie mają długie szypułki i występują blisko nasady pędu, natomiast kwiaty żeńskie o krótkich szypułkach w dalszych węzłach. Kwiat dyni składa się zwykle z trzech owocolistków (czasami 4-5), których brzegi tworzą łożysko. Zalążnia jest dolna, podzielona na trzy komory. Krótkie i grube znamię jest trzyczęściowe. Działki kielicha i korony są pięciodzielne. Nitki pręcikowe są wolne, natomiast pylniki są zrośnięte i tworzą rodzaj kolumny. Oba typy kwiatów produkują nektar Owoc jest jagodą fałszywą o zróżnicowanym kształcie i różnej wielkości, zależnie od odmiany, zrośniętą z dnem kwiatostanu stanowiącego zewnętrzną, mięsistą jego warstwę okrytą twardniejącą – w miarę dojrzewania – niezbyt grubą, zieloną, żółtą lub pomarańczową skórką. Średnia waga owoców ok. 50 kg. Wyrasta na miękkiej i obłej szypułce, co różni ten gatunek od dyni zwyczajnej. Rozwój pierwszych owoców hamuje rozwój następnych. Rośliny danej odmiany po wytworzeniu określonej liczby owoców zrzucają kolejne zawiązki. W jednym owocu znajduje się średnio 100-400 nasion okrytych łupiną. Rekordowy owoc dyni ważył 1190,4 kg. Wyhodował ją Mathias Willemijns w 2016 roku, dzięki czemu pobił rekord świata. Rekord Polski został pobity w 2019 roku i wynosi 870 kg.

Uprawiana jako warzywo. Owoce są jadalne. Miąższ owoców jest jadalny po ugotowaniu (np. jako zupa z dyni), można go też kandyzować i wytwarzać marmoladę. Cenione są również pestki dyni: zarówno do bezpośredniego spożycia, jak również w postaci tłoczonego z nich oleju. Na terenie obecnego Peru uprawiana była już od ok. 2000 lat i była jedną z głównych roślin uprawianych przez Inków dla celów spożywczych. Według badań Szweykowskich uprawiana była tam już w neolicie. Do Europy została sprowadzona przez Hiszpanów w ok. 50 lat po wyprawie Krzysztofa Kolumba. W Polsce znana była również już w XVI w., uprawiano ją wtedy u nas jako roślinę leczniczą Nadaje się również na paszę dla zwierząt. Dynia olbrzymia jest gatunkiem dobrze rosnącym w polskich warunkach klimatycznych i dającym wysokie plony. Odpowiedni skład soli, znaczna zawartość karotenoidów i niska zdolność do wiązania azotanów sprawiają, że stanowi ona cenny surowiec dla przemysłu. Mała popularność tej rośliny w Polsce spowodowana jest brakiem tradycji uprawy dyni na dużych powierzchniach. Dynia wykorzystywana jest również w gorzelnictwie, ze względu na dużą zawartość suchej masy, konkuruje z ziemniakiem, w piekarnictwie, przetwórstwie owocowo – warzywnym do produkcji mrożonek, dżemów itp., oraz jako pasza dla zwierząt. Ze względu na wysoką zawartość beta-karotenu (prowitaminy A) i niską zdolność wiązania azotanów z gleby jest wykorzystywana jako surowiec do produkcji soków owocowo-warzywnych. Owoc dyni znajduje zastosowanie również jako składnik odżywek dla niemowląt. Istnieją odmiany o bardzo kolorowych i charakterystycznego kształtu owocach, uprawiane jako rośliny ozdobne (tzw. dynia ozdobna). Należy do nich np. Cucurbita maxima var. turbaniformis, której owoce mają kształt turbanu i są dwukolorowe. Z nasion wyjątkowo dużych owoców nazywanych 'Atlantic Giant' uprawiane są rośliny głównie z zamiarem osiągnięcia nowego rekordu.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 21:17:10]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72616938. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • cechy łodygi
    • szacowana wysokość łodygi
      • wyższa od człowieka (> 200 cm)
    • wygląd łodygi
      • łodyga pełzająca
  • cechy kwiatów
    • barwa kwiatów
      • płatki żółte
      • płatki kremowe
    • liczba płatków
      • płatki trzy i mniej
      • płatków pięć
    • symetria kwiatu
      • grzbiecista
  • cechy owoców
    • rodzaj owoców
      • mięsiste
        • jagoda
    • kolor owoców
      • żółte
      • zielone
      • pomarańczowe
  • ogólne
    • roślina lecznicza
    • roślina jadalna
    • roślina ozdobna
    • roślina użytkowa
    • roślina pyłkodajna
    • roślina jednoroczna
    • status gatunku we florze Polski
      • efemerofit
    • warzywo