Wirtualny atlas roślin: Tojad mocny / Aconitum firmum

Tojad mocny (Aconitum firmum Rchb.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w strefie klimatu umiarkowanego Europy i Azji. W Polsce występuje w Sudetach i Karpatach: w Tatrach, na Gubałówce, na Babiej Górze i w Paśmie Policy, na Pilsku, i na Baraniej Górze. Zdziczały z uprawy występuje (ergazjofigofit) również na niżu.

Łodyga wzniesiona i zwykle nierozgałęziająca się. Jest gruba, sztywna, naga i pusta w środku. Osiąga wysokość do 150 cm. Liście ulistnienie skrętoległe. Liście duże, dłoniaste, głęboko podzielone na kilka odcinków, 5–7 sieczne, głęboko ząbkowane. Kwiaty kwiatostan znajdujący się na górnej części łodygi składa się z grona lub kilku gron o fioletowo-granatowej barwie. Kwiaty grzbieciste, o opadającym okwiecie, do 5 cm długości i do 2 cm szerokości. Górna część okwiatu hełmowata, zawiera wewnątrz dwa miodniki na długich trzonkach. Miodniki pochodzą z przekształconych płatków korony, mieszczą się w nieco zgiętej ostrodze. Natomiast cały barwny kwiat, na który składają się 4 płatki i hełm, pochodzi z przekształconego kielicha. Charakterystyczną cechą gatunkową, po której najłatwiej rozróżnić go od innych bardzo podobnych gatunków tojadu jest jego hełm. U tojadu mocnego ma on taką samą wysokość, jak szerokość. W środku kwiatu od 3 do 5 słupków otoczonych licznymi pręcikami z ciemnymi pylnikami, na szerokich, czarno-białych nitkach. Owoc mieszek zawierający liczne drobne nasiona. Mają one gładkie ściany i oskrzydlone krawędzie. Dojrzewają od września i stopniowo rozsiewają się, również przez zimę.

Biologia i występowanie

Rozwój Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, zależnie od wysokości stanowiska n.p.m. Zapylany jest wyłącznie przez trzmiele. Na świecie zasięg tojadu mocnego pokrywa się z zasięgiem trzmiela. Siedlisko Góry i podgórza, na wysypiskach skalnych i nad potokami, na brzegach lasów, na halach górskich, w ziołoroślach. W Tatrach jest rośliną pospolitą i występuje od regla dolnego po piętro halne. Fitosocjologia Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Adenostylion alliariae i Ass. Aconitetum firmi. Cechy fitochemiczne Roślina bardzo silnie trująca, jedna z najsilniej trujących roślin krajowych. Trująca jest cała roślina, a najbardziej korzenie i nasiona. Zawiera silnie trujący alkaloid akonitynę; za śmiertelną dawkę uważa się już 2–5 mg tej substancji (przy doustnym spożyciu). Bydło i owce instynktownie nie jedzą jej. Akonityna początkowo działa pobudzająco, a potem paraliżująco na nerwy czuciowe i ruchowe, co może spowodować śmierć wskutek paraliżu mięśni oddechowych i zatrzymania pracy serca. Może wnikać również przez skórę. Genetyka Liczba chromosomów 2n= 32.

Roślina lecznicza: tojad stosowany był dawniej w lecznictwie, obecnie w Polsce nie jest używany do celów leczniczych. Surowcem zielarskim był bulwiasty korzeń (Tuber Aconiti). Zawiera m.in. alkaloidy – akonityna, benzoakonityna, neopelina, akonina, napelina, hypoakonityna; jak również skrobię i cukry. Roślina ozdobna uprawiana w ogrodach na rabatach, dobrze nadaje się też do obsadzania obrzeży zbiorników wodnych. Najlepiej rośnie na żyznej glebie i na częściowo zacienionym stanowisku. Jest bardzo żywotny, lubi wilgotną glebę, rośnie równie dobrze w pełnym słońcu, jak i w półcieniu. Rozmnaża się go przez podział jesienią (po obeschnięciu liści), lub przez wysiew nasion. W uprawie znajdują się także mieszańce z innymi gatunkami tojadów oraz gatunki azjatyckie. Roślina trująca: W starożytności wykorzystywany był jako zabójcza trucizna – miał zostać użyty m.in. do otrucia Arystotelesa, zaś według Dioskurydesa jad tojadu jest tak silny, że zabija skorpiony. W średniowieczu używano go do zatruwania strzał i mieczy. W Europie w okresie renesansu był najczęściej stosowaną trucizną.

Roślina bardzo silnie trująca, jedna z najsilniej trujących roślin krajowych. Trująca jest cała roślina, a najbardziej korzenie i nasiona. Zawiera silnie trujący alkaloid akonitynę; za śmiertelną dawkę uważa się już 2–5 mg tej substancji (przy doustnym spożyciu). Bydło i owce instynktownie nie jedzą jej. Akonityna początkowo działa pobudzająco, a potem paraliżująco na nerwy czuciowe i ruchowe, co może spowodować śmierć wskutek paraliżu mięśni oddechowych i zatrzymania pracy serca. Może wnikać również przez skórę.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2022-09-18 00:23:55]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=68100696. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.