Wirtualny atlas roślin: Orchis anthropophora / Orchis anthropophora

Orchis anthropophora (L.) All. – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje głównie w basenie Morza Śródziemnego oraz w zachodniej Europie. W wielu krajach jest zagrożony z powodu degradacji siedlisk. Nazwę zawdzięcza kształtowi kwiatów przypominającemu ludzką sylwetkę. Ich oryginalny wygląd sprawia, że gatunek jest łatwy do rozpoznania i trudno go pomylić z innymi przedstawicielami rodzaju storczyk (Orchis).

Łodyga jasnozielona, wzniesiona, pełna, obła, w górnej części delikatnie prążkowana, z tępymi, błoniastymi, bezlistnymi pochwami u nasady, do 50 cm wysokości (najczęściej od 10 do 40 cm). Liście różyczka liściowa złożona z (2)4-6 lancetowatych liści o długości około 15 cm i szerokości 2,5 cm. Dolne liście łodygowe są podługowate lub podługowatolancetowate, całobrzegie, ostre, o długości 6-12 cm i szerokości 1,5-2,5 cm. Dolne liście są skierowane do góry, pozostałe obejmują pęd kwiatostanowy, są mniejsze i pochwiaste. Najwyższy liść nie sięga kwiatostanu. Liście są szaro-, niebieskawo- lub ciemnozielone, błyszczące, pokryte od spodu licznymi, białymi kropkami. Kwiaty kwiaty wyróżniają się specyficznym kształtem warżki – przypominającej wiszącego człowieka. Kwiaty o długości około 15 mm, zebrane w kłos długości 4-14(20) cm i szerokości 1,5-3 cm ze średnią liczbą 50 kwiatów (od 10 do 100). Rozkwitają sukcesywnie przez dłuższy czas, od dołu kwiatostanu do góry. Słabo pachną świeżo skoszonym sianem. Przysadki błoniaste, jednonerwowe, o długości 2,5-8 mm i szerokości do 4 mm, zwężające się w ostry wierzchołek. Przylegają do zalążni, od której są krótsze. Listki okwiatu zielonkawożółte, często z czerwonawymi prążkami i obrzeżeniem. Zewnętrzne listki okwiatu jajowatolancetowate, jasnozielone, na brzegu fioletowe lub brązowoczerwone, jednonerwowe, długości 0,6-0,7(1,1) cm. Wewnętrzne listki okwiatu krótsze (do 0,8 cm długości), równowąskie, zielonawe, tępe, jednonerwowe. Razem z zewnętrznymi listkami okwiatu tworzą krótki, kulisty lub jajowaty hełm. Zwisająca warżka jest zielonawa lub żółtawa, czasem żółta lub czerwona, często z czerwonobrązowym obrzeżeniem, o długości 1,0-1,6 cm. Jest znacznie dłuższa od hełmu i jest trójłatkowa. Łatki boczne są równowąskie, o długości 4-6 mm i szerokości 1 mm. Łatka środkowa jest znacznie większa i podzielona na dwie łatki o długości 3-5 mm i szerokości 1 mm, czasami z ząbkiem pośrodku nich. Ostrogi brak. Słupek bardzo krótki. Pylniki żółtozielone, krótkie, jajowate, tępe, o długości około 1,2 mm. Pyłkowiny 2, siarkowożółte, rozdzielone u nasady przez krótkie rostellum. Trzoneczek przejrzysty, ciemnożółty. Tarczka nasadowa kulistawa, bezbarwna, lepka. Zalążnia zielona, siedząca, wzniesiona, walcowata lub lekko trójgraniasta, skręcona, z sześcioma prążkami, długości 7–8,5 mm i szerokości 1,8–2,8 mm. Kwitnie w maju i czerwcu. Owoc torebka o długości 0,8–1,3 cm i średnicy 0,25–0,5 cm, zwężająca się ku podstawie, z zaznaczonymi prążkami. Nasiono o długości 0,4–0,5 mm i średnicy 0,15–0,2 mm. Zarodek o długości 100 µm i średnicy 70 µm. Masa nasienia > 0,01 µg.

Biologia i występowanie

Gatunek atlantycko-śródziemnomorski. Występuje w północnej Afryce w: Maroku, Algierii, Tunezji i Libii, w Europie południowej i zachodniej oraz na Bliskim Wschodzie: w Portugalii i Hiszpanii, we Francji, w Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii, Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Włoszech, krajach byłej Jugosławii, Albanii, Grecji, Turcji, Syrii i na Cyprze. Roślina światłolubna. Występuje na obszarach od poziomu morza po 1650 m n.p.m., o średniej temperaturze wynoszącej 3,6 °C dla stycznia i 16,3 °C dla lipca oraz średniej rocznej opadów wynoszącej 690 mm. Rośnie na murawach kserotermicznych, na glebach wytworzonych na kredzie, wapieniu, łupkach. Można go także spotkać na skrajach zarośli, gdzie jednak nie kwitnie. Dobrze znosi suszę oraz umiarkowany mróz. Może tworzyć populacje złożone z kilkuset osobników, często rosnąc w kępach złożonych z 2-5 osobników. Bywa zgryzany przez króliki. Zapylany jest przez Tenthredopsis, Arge thoracica, Cantharis rustica, Cidnopus pilosus, Cidnopus minutus, Isomira murina. Procent zapylonych kwiatów jest niski i tym samym liczba zawiązanych owoców jest niewielka. Wchodzi w mikoryzę już od stadium nasienia, gdyż kiełkowanie wymaga obecności grzyba. Większość wchodzących z nim w mutualizm gatunków grzybów należy do rodziny śluzowoszczkowatych; zdarzają się także gatunki z rodziny podstawkorożkowatych. Gatunek może wchodzić w mikoryzę z 9 różnymi komponentami grzybowymi.

Pojedyncza roślina produkuje 10,57 ng olejku eterycznego na godzinę. Składa się on głównie z monoterpenów, seskwiterpenów, kwasów tłuszczowych oraz niewielkiej ilości nonanalu i undekanu.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2023-06-25 00:20:44]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=70717689. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.