Wirtualny atlas roślin: Pszenica zwyczajna / Triticum aestivum

Pszenica zwyczajna (Triticum aestivum L.) – gatunek pszenicy z rodziny wiechlinowatych. Jest kosmopolityczną rośliną uprawną, której największe uprawy znajdują się w Europie, wschodniej Azji oraz Indiach, obu Amerykach, a także Australii.

Łodyga źdźbło o wysokości do 150 cm o nieco szorstkich kolankach. Liście dwurzędowo ustawione, naprzemianległe, pochwiaste, równowąskie, żyłkowanie równoległe. W dotyku nieco szorstkie. Kwiaty zebrane w czworoboczny kłos składający się z kilku nie rozpadających się po dojrzeniu kłosków. Kłoski są zazwyczaj 4-kwiatowe, o mniej więcej takiej samej długości i szerokości. Dolna plewka, w zależności od odmiany, jest oścista, bezostna lub zaostrzona i ma taką samą długość, jak plewka górna. Kwiaty są klejstogamiczne. Owoce zaokrąglony ziarniak dający się łatwo wyłuskać z kłoska. Na przedniej stronie posiada bruzdę. Bielmo mączyste lub szkliste.

Biologia i występowanie

Współcześnie uprawiana pszenica zwyczajna powstała w wyniku kilkukrotnych krzyżowań zarówno dziko rosnących, jak i uprawianych gatunków traw, mutacji genetycznych, oraz trwającej już wiele tysięcy lat selekcji dokonywanej przez uprawiających ją ludzi. Radykalnych zmian genetycznych dokonano w latach 50. XX wieku. W wyniku tego z dziko rosnącej rośliny o wysokości 1,2 m, o drobnych, niedających się oddzielić od plew ziarnach, powstała pszenica o wysokości ok. 40 cm, czterokrotnie większych kłosach i większych, dających się wymłócić ziarnach. Obecnie pszenica daje 10-krotnie większe plony, niż w czasach historycznych. Uprawiana jest w tysiącach kultywarów. Pszenica zwyczajna jest heksaploidem o liczbie chromosomów 2n = 42. Spośród sześciu jej zestawów chromosomów dwa pochodzą od Triticum urartu, dwa od Aegilops speltoides, dwa od Aegilops tauschii. Początek ewolucji dały dwa pierwsze wymienione gatunki, które krzyżując się z sobą dały nowy gatunek – Triticum dicoccoides o czterech zestawach chromosomów (2n= 28). Nastąpiło to samorzutnie, około 580–820 tysięcy lat temu. Z Triticum dicoccoides w wyniku samorzutnej mutacji powstała pszenica płaskurka (Triticum dicoccon). Płaskurka krzyżując się z Aegilops tauschii dała początek nowemu gatunkowi – pszenicy orkisz (Triticum speltum), o sześciu zestawach chromosomów, z tego zaś w wyniku mutacji powstała pszenica zwyczajna. Nastąpiło to około 8500 lat temu.

Jedno z podstawowych zbóż. Wytwarza się z niego mąkę i kaszę (mannę i perłową). Jedna z podstawowych pasz w rolnictwie. W hodowli zwierząt wykorzystuje się również słomę i otręby. Skrobia jest wykorzystywana w medycynie, a otręby w dietetyce.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-09 02:37:58]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72972446. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.