Wirtualny atlas roślin: Nardostachys wielkokwiatowy / Nardostachys jatamansi

Nardostachys wielkokwiatowy (Nardostachys grandiflora) – gatunek roślin z rodziny przewiertniowatych z monotypowego rodzaju nardostachys Nardostachys A.P. de Candolle, 1830. Występuje w Himalajach na obszarze Nepalu, Sikkimu, Indii i południowo-zachodnich Chin. Rośnie na terenach skalistych i górskich łąkach na wysokościach od 2200 do 4800 m n.p.m. Kłącze zawiera wonny olejek eteryczny, który w postaci maści ceniony był już przez starożytnych Rzymian. Roślina wykorzystywana była i jest w przemyśle perfumeryjnym i ziołolecznictwie. Z powodu nadmiernej eksploatacji, gatunek uznawany jest za krytycznie zagrożony w skali globalnej.

Pokrój bylina o krótkim, ale tęgim i rozgałęzionym kłączu okrytym włóknistymi pozostałościami obumarłych liści. Pęd kwiatonośny wyrasta spod rozety liści wieńczącej kłącze. Osiąga do 50 cm wysokości. Liście skupione w przyziemną rozetę, łopatkowate do równowąsko-lancetowatych, całobrzegie, na szczycie tępe, u nasady blaszka zbiegająca w ogonek. Na pędzie kwiatostanowym wyrastają dwie–trzy pary naprzeciwległych liści o blaszkach lancetowatych, większych u dołu, mniejszych w górze pędu. Kwiaty zebrane w szczytowe koszyczki o średnicy 1,5–2 cm, wsparte dwiema lub trzema parami listków okrywy. Każdy kwiat wsparty przysadką i z dwoma podkwiatkami. Kielich z 5 ząbkami, trwały i powiększający się podczas owocowania. Korona koloru różowego do fioletowoczerwonego, dzwonkowata u dołu zrośnięta i nieco wygięta, na szczycie z 5 łatkami. Pręciki cztery. Owoce niełupki długości 3–4 mm, nagie lub nieco omszone, zwieńczone ząbkami trwałego kielicha.

Z łodygi i korzeni uzyskiwano niegdyś olejek nardowy, nazywany także nardem lub spikanardem, używany jako perfumy, składnik kadzidła lub lekarstwo. O nardzie wspomina Biblia. Jako lekarstwo nard w Indiach stosowany był przy kołataniu serca, bólach głowy, drżeniu i drgawkach. Przeprowadzone w Niemczech testy naukowe wykazały, że ma podobne działanie, jak waleriana, ale wykazuje mniejszą toksyczność. W Chinach jest nadal stosowany w medycynie naturalnej do zwalczania bólu w klatce piersiowej i brzuchu. W czasach biblijnych olejku nardowego używano do namaszczania głowy znakomitych gości. Używany był także do namaszczania zmarłych (porównaj: J 12,7).

W Biblii nard wymieniony jest kilkakrotnie: w Pieśni nad pieśniami (1,12) oraz w Ewangeliach. W Ewangelii Jana (12,3-5) jest werset: „Maria zaś wzięła funt szlachetnego i drogocennego olejku nardowego i namaściła Jezusowi nogi, a włosami je otarła. A dom napełnił się wonią olejku.” Olejek nardowy był bardzo drogi. Z Ewangelii Mateusza (20,2) wynika, że w czasach Jezusa funt olejku nardowego kosztował tyle, co wynagrodzenie za rok pracy robotnika rolnego. Użycie tak drogiego olejku wywołało oburzenie Judasza i faryzeuszów. Kwiat nardostachysa, z którym w tradycji ikonograficznej krajów hiszpańskojęzycznych przedstawia się św. Józefa, jest jednym z elementów współtworzących herb papieża Franciszka.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2021-03-14 02:31:03]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=62621293. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

D.D. Ved D.D. i inni, Nardostachys jatamansi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2019-07-02] (ang.).
Nardostachys Candolle. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-07-02].
Valerian and Nardostachys. [dostęp 2014-12-27].
David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 615. ISBN 978-1-107-11502-6.
Nardostachys. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-02].
Symbole w papieskim herbie stały się bardziej czytelne (pol.). Radio Vaticana, 2013-03-27. [dostęp 2013-05-08].
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-07-02] (ang.).
Taxon: Nardostachys grandiflora DC.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-02].
Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.