Buławnik czerwony Cephalanthera rubra

Buławnik czerwony (Cephalanthera rubra (L.) Rich.) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae).

Łodyga ma wysokość do 70 cm, jest lekko pogięta, dołem naga, górą gruczołowata. Wyrasta z obłego, często niemal pionowo rosnącego kłącza. Liście 5-9 na łodydze, jajowatolancetowate i ostro zakończone. Dolne mają długość do 12 cm i szerokość do 5 cm. Kwiaty kwiatostan luźny, wielostronny kłos o długości 3-21 cm. Dolne przysadki mają długość 17-25 mm, szerokość 2,5-3,5 mm i są dłuższe od zalążni. W kłosie są 2-24 duże, otwarte kwiaty bez szypułek o barwie czerwonoliliowej, rzadko białe. Boczne zewnętrzne listki okwiatu mają długość 16-23 mm, szerokość 6-7,5 mm i są jajowatolancetowate. Pozostałe listki okwiatu tworzą wraz z warżką rurkowate wejście do kwiatu. Warżka bez ostrogi biała i czerwono obrzeżona, podzielona i częściowo zakryta. Jest dwuczłonowa, a jej pierwszy człon ma długość większą od szerokości. Zalążnia skręcona, siedząca i omszona. Pylnik stojący na prętosłupie, wolny. Owoc wzniesiona na krótkim trzonku torebka o długości 15-30 i szerokości 5,9-9 mm zawierająca liczne i bardzo drobne nasiona.

Biologia i występowanie

Występuje na obszarach klimatu umiarkowanego w Europie, Afryce Północnej i Azji Zachodniej. Południowa granica zasięgu przebiega przez Maroko (Atlas Wysoki), Algierię, wyspy Kreta i Cypr, północno-wschodnią Syrię po Iran, północna – przez południową Skandynawię. W Polsce roślina rzadka i z tendencją do zmniejszania liczebności. Notowano ją na około 300 stanowiskach, w 2002 r. potwierdzono występowanie na ok. 150. Najwięcej stanowisk jest na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej oraz na niżu – w Puszczy Białowieskiej, na terenie Warmii i Mazur oraz w Wolińskim Parku Narodowym. W polskich Karpatach notowany był tylko na 6 stanowiskach, jednakże w ostatnim trzydziestoleciu potwierdzono jego występowanie tylko na jednym stanowisku, na Machowej Górze na Pogórzu Śląskim. Rozwój Bylina, geofit. Kwitnie od maja do lipca. Jest allogamiczny, zapylają go owady z rodzajów: Chelostoma (głównie Chelostema campanularum i Ch. fuliginosum) i Dufourea. Kwiaty zwabiają owady barwą i kształtem, jednakże nie wytwarzają nektaru. Owoce zawiązują się tylko na niewielkiej procentowo liczbie kwiatów. Siedlisko Rośnie w widnych lasach liściastych, głównie buczynach, niekiedy również w dąbrowach i grądach. Jest gatunkiem ciepłolubnym, preferującym żyzne gleby o odczynie zbliżonym do obojętnego, z wapiennym podłożem. W Europie jego zasięg pionowy wynosi 0-2400 m n.p.m. W Polsce najwyżej położone z nich znajdowało się na Nosalu (ok. 1100 m n.p.m.). Jego populacje w Polsce zazwyczaj składają się z kilkunastu osobników, jedynie na stanowisku w okolicach Leżajska było około 250 pędów kwitnących i 50 płonnych. Fitosocjologia Gatunek charakterystyczny dla Ass. Cephalanthero rubrae-Fagetum. Genetyka Liczba chromosomów 2n = 36. Tworzy mieszańce z: buławnikiem wielkokwiatowym i buławnikiem mieczolistnym.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2021-05-23 00:09:08]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=63401230. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
  • Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  • Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  • Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  • The Plant List. [dostęp 2017-03-20].
  • Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  • Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  • Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  • Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  • Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-01]  (ang.).
  • cechy kwiatów
    • pora kwitnienia
      • maj
      • czerwiec
      • lipiec
    • barwa kwiatów
      • płatki białe
      • płatki czerwone
    • kwiatostan
      • groniasty
        • prosty
          • kłos
    • symetria kwiatu
      • grzbiecista
  • cechy łodygi
    • szacowana wysokość łodygi
      • od kolana do pasa (60 < x < 100 cm)
    • wygląd łodygi
      • łodyga gładka
  • cechy liści
    • kształt blaszki
      • liście jajowate
      • liście lancetowate
  • cechy owoców
    • rodzaj owoców
      • suche
        • torebki
  • ogólne
    • roślina inwazyjna
    • roślina ekspansywna
    • roślina chroniona
    • bylina
    • Polska Czerwona Księga Roślin
    • południowa granica zasięgu
    • geofit
    • czerwona lista roślin i grzybów Polski
    • roślina rzadka
    • VU–gatunek narażony
    • storczyk
    • tworzy mieszańce
  • siedlisko
    • Lasy liściaste
    • Buczyny
    • Dąbrowy
    • Grądy
  • cechy nasion
    • rozsiewanie nasion
      • endochoria