Wirtualny atlas roślin: Ostrokrzew kolczasty / Ilex aquifolium

Ostrokrzew kolczasty (Ilex aquifolium L.) – gatunek krzewu z rodziny ostrokrzewowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie i Afryce. Rośnie jako roślina podszytowa różnych drzewostanów liściastych. Jest szeroko rozpowszechniony w uprawie w Europie Zachodniej i w Ameryce Północnej jako roślina ozdobna. W liściach zawarte są garbniki, kwasy fenolowe, saponiny trójterpenowe i alkaloidy purynowe. Nowe badania nie potwierdziły obecności związków cyjanogennych w liściach. Owoce ostrokrzewu kolczastego należy stosować ostrożnie, bo mogą spowodować wymioty i biegunkę.

Pokrój osiąga wysokość do 25 m, przyjmuje formę krzewiastą lub małego drzewa. Liście jajowate, eliptyczne, długość do 12 cm, ciemnozielone, skórzaste, z wierzchu błyszczące, kolczaste na brzegach. Kwiaty gatunek dwupienny. Kwitnie od maja do czerwca. Owoce kuliste lub elipsoidalne, krwistoczerwone, nieduże, trujące. Dojrzałe owoce utrzymują się na gałązkach w ciągu zimy.

Roślina ozdobna: jest uprawiany w Polsce. Jednak nasze zimy są dla niego zbyt surowe i często obmarza lub całkowicie przemarza podczas surowych zim. Jest wykorzystywany do dekoracji mieszkań w okresie Bożego Narodzenia. Pasza: liście ostrokrzewu stanowią pokarm zimowy jeleni, a młode gałązki suszono dawniej na paszę dla bydła domowego. Patyczki z ostrokrzewu umieszczane w klatkach królików działały wzmacniająco i dodawały im apetytu. Drewno: delikatne i białe drewno używane było w dawnych czasach do inkrustacji i skomplikowanych prac rzeźbiarskich. Równa i gładka faktura pozwalała rzeźbić najdrobniejsze nawet ornamenty. Z drewna tego robiono też często laski i bicze. Ostrokrzew uważany do dziś za drzewo męskie, dostarczał Celtom drewna do wyrobu włóczni. Roślina lecznicza: stosowana w ziołolecznictwie i medycynie ludowej. Surowiec zielarski: liście, kora i owoce w formie świeżej jak i suszonej. Liście zawierają garbniki oraz gorzki glikozyd ilicynę. Działanie: napar z ostrokrzewu stosuje się w leczeniu kataru, zapalenia opłucnej, ospy wietrznej, stanów gorączkowych i reumatyzmu. Działa rozszerzająco na tętnice i lekko moczopędnie. Jagody działają wymiotnie i przeczyszczająco jednocześnie. Suszonych i sproszkowanych jagód używa się do hamowania zewnętrznych krwawień. Wilgotne okłady z kory i liści stosuje się w przypadku złamań kości i wywichnięć stawów. Zbiór i suszenie: zbiera się go w maju i czerwcu, w południe podczas suchej pogody. W Schwarzwaldzie w Niemczech liście ostrokrzewu używane bywały niegdyś jako namiastka herbaty.

Ostrokrzew był przedmiotem kultu w wielu religiach i w mitologii. Był świętym drzewem Saturna i Marsa, związanym z żywiołem ognia, był poświęcony celtyckiemu bogu światła oraz bogini obfitości, którą nazywano Habondia. Jest jednym z dziewięciu świętych drzew używanych do palenia rytualnych ognisk celtyckich. Opis ostrokrzewu znaleziono w irlandzkim kodeksie Crith Gablach pochodzącym z VII wieku. Według przesądów ludowych ostrokrzew jest drzewem zapewniającym ochronę, często wykorzystywanym jako zaklęcie przeciw piorunom, sadzi się je przy domu w charakterze strażnika. Uważa się, że zabezpiecza przed trucizną, złymi duchami i złymi czarownikami, jak również odpędza niebezpieczne dzikie zwierzęta. Magiczne właściwości ostrokrzewu znajdują także wyraz w literaturze. Różdżka Harry'ego Pottera, bohatera książek fantasy autorstwa Joanne Kathleen Rowling, zrobiona była z drzewa ostrokrzewu.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2021-03-14 02:08:52]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=62559353. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Maciej Mynett, Magdalena Tomżyńska: Krzewy i drzewa ozdobne. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 1999. ISBN 83-7073-188-0.
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
Ilex aquifolium, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
Ilex aquifolium L. (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-08-29].